خبرگزاری آریا -در سحرگاه روز گذشته، حملات نظامی هماهنگ‌شده‌ای از سوی ایالات متحده به سایت‌های هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان صورت گرفت؛ اقدامی که از منظر حقوق بین‌الملل، دارای تبعات حقوقی گسترده و نگرانی‌های فزاینده‌ای است. آریا، ابعاد مختلف این حمله را در چهارچوب موازین حقوقی بین‌المللی بررسی می‌کند.
1. نقض اصل منع توسل به زور (ماده 2 منشور ملل متحد)
بر اساس ماده 2(4) منشور سازمان ملل، هرگونه تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی کشورها ممنوع است. حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، که فاقد مجوز شورای امنیت بوده و خارج از چارچوب دفاع مشروع صورت گرفته، ناقض یکی از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل به شمار می‌رود.
2. مشروعیت‌زدایی از ادعای دفاع مشروع آمریکا
ایالات متحده ممکن است حملات خود را به بهانه "دفاع پیش‌گیرانه" توجیه کند، اما مطابق ماده 51 منشور سازمان ملل، دفاع مشروع تنها در صورت حمله مسلحانه واقعی و فوری مجاز است. در فقدان هرگونه تهدید قریب‌الوقوع از سوی ایران، این ادعا فاقد وجاهت حقوقی تلقی می‌شود.
3. تعرض به تأسیسات غیرنظامی تحت نظارت آژانس (نقض NPT)
سایت‌های مورد هدف قرارگرفته، تحت پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و در چارچوب معاهده NPT فعال بوده‌اند. تخریب این مراکز نه‌تنها نقض تعهدات ایالات متحده در زمینه رعایت مصارف صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای است، بلکه پیام روشنی درباره بی‌اعتنایی به رژیم‌های کنترل سلاح‌های هسته‌ای دارد.
4. ملاحظات حقوق بشردوستانه و اصل تناسب
مطابق ماده 56 پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون ژنو، حمله به تأسیساتی نظیر نیروگاه‌های هسته‌ای ـ که در صورت آسیب، می‌توانند تبعات انسانی و زیست‌محیطی گسترده‌ای داشته باشند ـ تنها در صورت استفاده نظامی مستقیم مجاز است. حتی در چنین حالتی نیز رعایت اصل تناسب و احتیاط الزامی است. در این حمله، هیچ نشانه‌ای از ارزیابی خطر به غیرنظامیان یا جلوگیری از آسیب‌های فرامرزی دیده نمی‌شود.
5. مسئولیت بین‌المللی و امکان پیگیری حقوقی
بر مبنای قواعد عرفی مسئولیت دولت‌ها، ایالات متحده ممکن است در قبال این اقدام، مسئول شناخته شده و ملزم به جبران خسارات وارده شود. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از مسیرهای حقوقی نظیر طرح دعوی در دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) یا فعال‌سازی مکانیزم‌های رسیدگی شورای حکام آژانس بهره گیرد.