خبرگزاری آریا - مذاکرات غیرمستقیم دومین دور گفت‌وگوهای ایران و ایالات متحده در رم، با میانجی‌گری سلطنت عمان، صفحه‌ای تازه از دیپلماسی خفیه‌ای و پنهان را روی کار آورده است. این گفت‌وگوها که با حضور سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، و استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا، در ساختمان دیپلماتیک در پایتخت ایتالیا برگزار شد، نشان‌دهنده تلاش هر دو طرف برای مدیریت تنش‌های دیرینه بدون آشکارسازی حساسیت‌های سیاسی است .
قالب غیرمستقیم: هنر پرهیز از تماس و دیپلماسی پنهان
این مذاکرات، که به شکل غیرمستقیم و از طریق واسطه‌گری بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، صورت می‌گیرد، نمونه‌ای برجسته از دیپلماسی احتیاط آمیز است. این قالب، که در دور نخست مذاکرات مسقط نیز رعایت شد، نه تنها فاصله سیاسی میان دو کشور متخاصم را حفظ می‌کند، بلکه فضایی امن برای تبادل پیام‌های دقیق و کنترل‌شده فراهم می‌آورد. جداسازی فیزیکی هیئت‌ها در اتاق‌های جداگانه، نمادی از «دیپلماسی فاصله‌گذاری» است که از یک سو از تصادم ناخواسته ایدئولوژیک جلوگیری می‌کند و از سوی دیگر، امکان تنظیم پیام‌ها با دقت بالا را برای طرفین میسر می‌سازد.
این شیوه، در واقع، بازتابی از «استراتژی غیر مستقیم مؤثر» است که در آن هر طرف می‌تواند بدون ایجاد تعهدات آشکار، خطوط قرمز خود را آزمایش کند. عدم حضور همزمان نمایندگان ایران و آمریکا در یک محیط واحد، علاوه بر کاهش فشارهای روانی ناشی از رویارویی مستقیم، از تسریع واکنش‌های هیجانی عمومی یا سوءاستفاده رسانه‌ای جلوگیری می‌کند .. به این ترتیب، مذاکرات از دامنه «بازی‌های نمادین» خارج شده و به فضایی تخصصی تبدیل می‌شوند که تنها زبان دیپلماسی کلامی و کتبی حاکم است .
نقش عمان: واسطه‌ای متعادل در صحنه دیپلماسی پرتنش
1. بی‌طرفی تاریخی و اعتماد دوطرفه
عمان، کشوری که در طول چهار دهه گذشته به دلیل سیاست خارجی بی‌طرفانه و متعادل، اعتماد هر دو طرف تهران و واشنگتن را جلب کرده است، نقشی کلیدی در این مذاکرات ایفا می‌کند . این کشور در گذشته نیز نقش مهمی در مذاکرات محرمانه سال 2013 ایفا کرد که به توافق هسته‌ای منجر شد. این سابقه موفقیت، عمان را به شریکی قابل اعتماد در فرآیندهای حساس تبدیل کرده است.
2. مدیریت فضای غیرمستقیم
عمان با ایجاد قالبی غیرمستقیم برای مذاکرات، امکان تعامل بین دو کشور را بدون تماس فیزیکی یا سیاسی فراهم کرده است. در دورهای مذاکرات مسقط و رم، نمایندگان ایران و آمریکا در اتاق‌های جداگانه حاضر شده و پیام‌ها از طریق بدر البوسعیدی مبادله می‌شوند . این روش هم از تنش‌های ناشی از حضور مستقیم جلوگیری می‌کند و هم فضایی امن برای تبادل پیام‌های کنترل‌شده ایجاد می‌نماید.
3. تأثیرگذاری بر جلوگیری از بحران
حضور عمان به عنوان واسطه، به کاهش احتمال تبدیل تنش‌های دوجانبه به بحران کمک می‌کند. این کشور با استفاده از دیپلماسی پشت‌پرده‌ای، اجازه می‌دهد تا هر دو طرف بدون ایجاد تعهدات عمومی، خطوط قرمز خود را آزمایش کنند . به عنوان مثال، در دور نخست مذاکرات مسقط، عمان با میزبانی جلسات، زمینه را برای ادامه گفت‌وگوها در رم فراهم آورد.
4. محدودیت‌های استراتژیک
با وجود موفقیت‌های تاکتیکی، نقش عمان دارای محدودیت‌هایی است. این کشور نمی‌تواند جایگزین اراده سیاسی تهران یا واشنگتن شود و موفقیت نهایی واسطه‌گری به توانایی طرفین در پذیرش مصالحات بستگی دارد . همچنین، پیچیدگی‌های منطقه‌ای مانند رقابت با دیگر بازیگران خلیج فارس (مانند امارات) ممکن است بر فضای مذاکرات تأثیر بگذارد.
5. پایداری در نقش واسطه
عمان با حفظ بی‌طرفی حتی در شرایط تغییر مکان مذاکرات (از مسقط به رم)، ثبات خود را در فرآیند واسطه‌گری حفظ کرده است. این امر نشان‌دهنده توانایی این کشور در انطباق با شرایط جدید و حفظ تعادل میان منافع ایران و آمریکا است .
نهایتا ؛این مذاکرات، بیش از هر چیز، نشان‌دهنده تحولی در ابزارهای دیپلماسی در قرن بیست‌ویکم است. در شرایطی که تماس‌های مستقیم پرریسک است، استفاده از واسطه‌های معتبر و قالب‌های غیر مستقیم، راهکاری هوشمندانه برای مدیریت بحران‌ها به شمار می‌رود. با این حال، موفقیت این فرآیند نه تنها به مهارت میانجی، بلکه به توانایی طرفین در کنار گذاشتن منافع کوتاه‌مدت و تمرکز بر مصالح بلندمدت بستگی دارد.