خبرگزاری آریا- در شرایط پس از تجاوز و جنگ نیابتی 12 روزه آمریکا - اسرائیل و فشار حداکثری برخی همسایگان در قطع دسترسی های حیاتی و تنش زایی ها در منطقه، اولین موضوعی که به ذهن خطور می کند علل پیدایش آن و راهکارهای برون رفت از تنش ها می باشد و توجه به بازیگران محلی با ظرفیت های مشترک اقتصادی فرهنگی و از همه مهم تر امنیت است که توجه به ارمنستان و گرجستان به عنوان اعضاء کم وسعت و جمعیت از این سیستم در هم تنیده، شاید در نگاه سطحی به تنهایی کم تاثیر به نظر آیند ولی بدون حرکت همه اجزاء ، موتور توسعه یا درجا می زند و یا حرکت ناقصی را خواهد داشت.
مطالعه تحولات اخیر قفقاز و گرجستان موضوع بسیار مهمی است که چه بسا در این رابطه باید هدف پژوهشی در پایان نامه و رساله فارغ التحصیلان حوزه روابط بین الملل و دیپلماسی اقتصادی قرار گیرد، و در این مجال مختصر علت چرخش و گرایش این کشور به شرق را نیز بنای به کالبد شکافی نداریم.
فقط علایم موجودی همچون موفقیت حزب حاکم در جذب سرمایه گذاری خارجی بخصوص از کشورهای شرقی و چین را در این قطعه جدا شده از بهشت در شرق دریای سیاه از یک سو و درس آموزی به هنگام مردمی با هویت فرهنگی تاریخی افتخارآمیز 2500 ساله ، از بدعهدی های غرب با شهروندان اوکراین که نتیجه ای جز آوارگی و عقب ماندگی تلخ برای غرب دریای سیاه نداشته است، عامل تحلیل و پیش بینی نویسنده مطلب می باشد که چه اقدامی می تواند علاوه بر تقویت امنیت منطقه قفقاز موجب پیشرفت ، توسعه و رفاه عمومی را برای کشورهای همسایه گرجستان شود.
و همین باور بهانه من برای توجه دادن مخاطب به عضویت احتمالی گرجستان در اتحادیه اقتصادی گمرکی اوراسیا می باشد که همسو با منافع مردم و منویات حزب حاکم گرجستان برای نقش آفرینی اعتدالی و تنظیم گری قدرت اقتصادی در منطقه و متاثر از آن در عرصه بین الملل است برای عبور از رویای پیوستن به اروپا .
اتحادیه اقتصادی و گمرکی اوراسیا که آغاز آن با عضویت سه کشور مهم باقی مانده از شوری سابق شامل روسیه ، قزاقستان و بلاروس در سال 2013 تاسیس شده بود ، در 2014 با پیوستن ارمنستان و 2015 هم قرقیزستان تبدیل به بازار مشترک 183 میلیون نفری با تولید ناخالص داخلی بیش از 2.4 تریلیون دلار گردید و با اهداف اصلی زیر شکل گرفت.
جابجای آسان و سریع کالا و خدمات سیاست های یکسان در اقتصاد کلان ، حمل و نقل ، صنعت و کشاورزی ، انرژِی ، سرمایه گذاری ، تجارت خارجی
در این یادداشت قصد معرفی اتحادیه اقتصادی و گمرکی اوراسیا را نداریم و به همین بسنده می کنیم و مختصری هم به جایگاه و ظرفیت های اقتصادی و جغرافیای سیاسی گرجستان می پردازیم.
گرجستان با دارابودن بیش از 350 کیلومتر مرز ساحلی غرب خود در دریای سیاه ، بیش از 700 کیلومتر مرز زمینی با روسیه در شمال خود و حدود 300 کیلومتر مرز زمینی با ارمنستان در جنوب ، از همسایگی و در هم تنیدگی اقتصاد خود با 2 عضو اصلی اتحادیه اوراسیا برخوردار بوده و این کشور قفقازی ، نهمین شریک تجاری قرقیزستان عضو دیگر اوراسیا که در فاصله بیش از 3 هزار کیلومتری در آسیای میانه واقع شده و فاصله کمتر از 300 کیلومتری با جمهوری اسلامی ایران – عضو ناظر اتحادیه اوراسیا - قرار گرفته به شمار می رود .
بدون توجه به فراز و فرود های سخت و پیچیده بین روسیه و گرجستان طی سالهای پس از فروپاشی که به تنش های مرزی این دو کشور باقی مانده از شوروی سابق واختلافات پیوسته در پهنه قفقاز که در چند صد ساله اخیر وجود داشته که آثار تگرانی های آن در جامعه گرجی همچنان وجود دارد ، نمی توان به سادگی پذیرفت حضور و عضویت گرجستان در سازمان مشترک اقتصادی اوراسیا را که روسیه تاثیرگذار ترین و محوری ترین عضو آن می باشد.
انقلاب های رنگی غرب در کشورهای جدا شده از شوروی سابق و نقش آفرینی های سهم خواهانه و اپوزوسیونی ایشان و برخی همسایگان منفعت طلب در این کشور زیبا و دارای تمدن و فرهنگ غنی گرجی هم ، عامل بی اعتمادی و مانعی دیگر برای پیوستن و عضویت گرجستان در اتحادیه اقتصادی و گمرکی اوراسیا می باشد و باید دید این عضویت چه تداخل و موانعی را در مسیر طی شده سالهای گذشته گرجستان برای عضویت در اتحادیه اروپا و حضور گرجستان در ناتوی غرب خواهد داشت.
اما واقعیت مهمی که در یکی دوسال اخیر رخ داده است و این حقیقت ارزشمند موجب توجه نویسنده این مطلب به عضویت گرجستان در اتحادیه اوراسیا شده است ، چرخش واقع بینانه حزب حاکم گرجستان از بدعهدی و شرارت های همراه با عملکرد ضعیف و غیر متعهدانه و تنش زای غرب در عقب نگه داشتن از توسعه کشورهای انقلاب رنگی بوده است.
روس هراسی ابزاری برای رخنه غرب در این کشور بوده است که این موضوع نیز با تنظیم گری هوشمندانه و موفق حزب دموکراتیک رؤیای گرجستان به رهبری بیدزینا ایوانیشویلی تاجر و سیاستمدارمیلیاردری است که ثروت خود را در تجارت با روسیه و شرق به‌دست آورده است و همواره سعی در بهبود روابط گرجستان با روسیه و شرق و بویژه چین در سالهای اخیر داشته است . ( و البته از متعهد بودن روسها باید اطمینان رسمی و قابل قبول حاصل نمود)
در بررسی فرصت ها و چالش های گرجستان برای پیوستن به اتحادیه اوراسیا ،بیشترین نگرانی و چالش جلب اعتماد مردم به حسن همجواری روسیه شاید باشد و ارزشمند ترین دستاوردها برای این کشور علاوه بر فرصت های اقتصادی و جذب سرمایه گذاری برای پروژه های مشترک بخصوص از ایران و دیگر کشور های عضو و ناظر اوراسیا ، ارمغان صلح و آرامش در منطقه قفقاز خواهد بود. کاهش تنش های این کشور با روسیه به عنوان همسایه استراتژیک و مهم در منطقه و عرصه بین الملل ، تقویت جایگاه مناطق آزاد این کشور برای سرمایه گذاران منطقه ای و اوراسیایی بخصوص در مبادلات تکنولوژیکی بین شرق و غرب و بهره برداری موازی این کشور و ترکیه از فرصت های جنگ اقتصادی و تحریمی غرب علیه روسیه و ایران و تنظیم گری روابط منطقه ای مانند شاهین ترازو ، فرصت های بیشماری را علاوه بر گردشگری و خدمات بازرگانی به همراه خواهد داشت .
توجه به اوراسیا نه تنها ظرفیت های جدیدی را برای گرجستان از کشور های عضو و ناظر آن به همراه خواهد داشت بلکه در بهره برداری حداکثری از جایگاه ترانزیتی خود برای آذربایجان و آسیای میانه و شرکای تجاری این کشورها نیز موثر خواهد بود و ضمن افزایش درآمدهای پایدار ، جایگاه سیاسی این کشور چهار میلیون نفری در منطقه را به عنوان تنظیم گر، و بهره مند از ظرفیت فرهنگی غنی خود محقق می سازد.
شاید بتوان گفت که مدیریت گذرگاه های شرقی غربی دریای سیاه به دریای خزر ، با نقش آفرینی گرجستان بسیار موثر تر از میانجی گری ترکیه و امارات و کشورهای غیر منطقه ای باشد و تحقق این مهم با عضویت در باشگاه اوراسیا تسهیل و تقویت شدنی است.
بیشترین بهره مندی از عضویت گرجستان در اوراسیا متوجه ارمنستان می باشد . کشوری که علاوه بر دارا بودن مرز مشترک زمینی و دسترسی های جاده ای و ریلی با گرجستان و قرار گرفتن بین ایران و دریای سیاه و دارا بودن فرهنگ و نژاد مشترک، و بیش از 500 هزار نفر شهروند ارمنی ساکن در گرجستان ، پیشران این حرکت پر شتاب در رشد اقتصادی دو کشور بوده و جایگاه ممتاز گرجستان برای باکو ، عاملی در راستای کاهش تنش های منطقه ای و زشت گویی های کشور گشایی در قرن حاضر می باشد.
قزاقستان و قرقیزستان هم علاوه بر مسیر موجود و سنتی از روسیه در دسترسی به بازار اروپا ، از ظرفیت و قابلیت های بیشتری به واسطه گرجستان در دسترسی های مطمئن و تامین نیازها و تقویت همکاری های اقتصادی خود با غرب خواهند داشت و بیش از گذشته می توانند ضمن بهره مندی از زیرساخت های منطقه ای ، سرمایه گذاری های مشترک بسیاری را برنامه ریزی و عملیاتی نمایند.
بلاروس به واسطه دسترسی ریلی و جاده خود پس از عبور از روسیه ، همکاری های گذر شمال جنوب را تقویت خواهد نود و دسترسی مناسب تری را در چارچوب توافقات اوراسیا و تسهیل گری های لجستیکی و گمرکی با منافع دوجانبه و چند جانبه خواهد داشت.
برنده دیگر اتحاد گرجستان با اوراسیا جمهوری اسلامی ایران با قدمت تاریخی مشترک و علاقمندی های مردمی دوسویه بوده و موضوعات مهمی چون انتقال آب شیرین گرجستان به شمال غرب ایران به عنوان یک پروژه مشترک همکاری و هم افزایی بسیار مهم و پایدار در کنار همکاری های اقتصادی صنعتی علمی و کشاورزی و تقویت تجارت در کریدور شمال جنوب قفقاز و راه ابریشم ، عامل مهم دیگری برای متعادل سازی تجارت و همکاری های اقتصادی و تنش زدائی و ایجاد آرامش در منطقه خواهد بود و گذرگاهی مطمئن برای اعضاء ناظر اوراسیا در آمریکای لاتین و خلیج فارس.
هر شخصیت سیاسی و حکومتی، یا تاجر هوشمندی که تسهیل گر این اتفاق مهم شود لایق دریافت جایزه صلح نوبل خواهد بود. بی شکسیاست مداران و تصمیم گیران گرجستان و ارمنستان اگر بخواهند برای ملت های خود و منطقه بهره برداری ماندگار و پایدارایجاد کنند، به یک نکته دقت کنند:
عامل رشد و توسعه امارات متحده عربی و ترکیه در4 – 5 دهه گذشته،
همکاری غیر تحریمی با ایران و استفاده از ظرفیت های بی نهایت آن بوده است.
14/04/1404 – تبریز
علی رضوانی زاده
(کارآفرین و فعال اقتصادی در حوزه اوراسیا - رئیس هیات مدیره انجمن کشت فراسرزمینی ایران تا 1402–رئیس دوره دهم کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران)