خبرگزاری آریا-
هوشیاری، اصطلاحی برای توصیف آگاهی و درک فرد از محیط اطرافش است و کاهش هوشیاری، حالتیست
که در آن، عملکرد شناختی مغز کاهش پیدا می‌کند. با کاهش و از دست دادن
هوشیاری، پاسخ‌دادن به محرک‌های اطراف با توجه به زمان و مکان، دشوار
می‌شود. در
واقع، فرد، به‌طور دقیق نمی‌داند که کیست، کجاست و حتی ساعت چند است.
هنگامی که هوشیاری کم می‌شود، توانایی برای بیدار‌ماندن، آگاهی از مسائل و
جهت‌یابی مختل می شود. علل کاهش سطح هوشیاری متنوع‌اند و شامل کمبود
اکسیژن، بیماری‌های متابولیکیا آسیب مغزی می‌شوند. گاهی قرارگیری در پایین‌ترین سطح هوشیاری باعث می‌شود که مشکلاتی جدی مانند کما رخ بدهد. افت
فشار خون، حالت گیجی، هذیان و بی‌حالی، بعضی از نشانههای متداول کاهش
هوشیاری هستند. برای مدیریت این شرایط، پزشک مغز و اعصاب با گرفتن
آزمایش‌های خون و آزمایش‌های عصبی، درمان علت زمینه‌ای که باعث کاهش سطح
هوشیاری شده است را آغاز می‌کند. کاهش هوشیاری چیست؟
کاهش
هوشیاری یا لتارژی، به معنای کم‌شدن غیرمعمول سطح هوشیاری است. این وضعیت
با خواب‌آلودگی معمولی، تفاوت دارد و حتی می‌تواند باعث تغییر در وضعیت
روانی شود. منظور از تغییر روانی، گیجی یا دشواری در به‌خاطرسپردن موضوعات
مختلف است. فردی که به کاهش هوشیاری دچار می‌شود، به‌سختی:
- بیدار می‌ماند؛
- بی‌حال است؛
- فکرکردن و تمرکز برایش آسان نیست.
پایین‌آمدن
هوشیاری، حالتی غیرمعمولی است. برای مثال، در زمانی نامناسب رخ می‌دهد یا
آن‌قدر تداوم پیدا می‌کند که ابعاد مختلف زندگی را تحت تأثیر خود قرار
می‌دهد.
جدول سطح هوشیاری
مقیاس کما گلاسکو (GCS)،
سیستمی برای اندازه‌گیری میزان هوشیاری است. در این جدول با نمره‌دهی، سطح
آگاهی و نحوه پاسخ‌گویی بدن نسبت به محرک‌ها مشخص می‌شود. متخصصان، از این
مقیاس به‌عنوان بخشی از معاینات عصبی استفاده می‌کنند. این آزمون و جدول
برای هر سنجش میزان هوشیاری در هر موقعیت دیگری هم کاربرد دارد؛ برای مثال،
آسیبی مانند ضربه مغزی و آسیب‌های مغزی تروماتیک. جهت سنجش قند خون
پایینیا مسمومیت یا بعد از تشنج هم از جدول و امتیازاتش استفاده می‌شود.
موضوعات مورد بررسی در این جدول، به‌شرح زیر هستند:
پاسخ چشم
پاسخ
چشم به محرک‌هایی مانند نیشگون یا فشار بخشی از بدن، عاملی برای سنجش
میزان هوشیاری است. آزمایش واکنش‌های رفلکس به فشار، سطح بی‌هوشی را
اندازه‌گیری می‌کند.
| امتیاز و نمره پاسخ چشم | معنای امتیاز |
| 4 | شما می توانید چشمانتان را باز کنید و خودتان بدون نیاز به کمک، آن‌ها را باز نگه دارید. |
| 3 | فقط زمانی چشمانتان را باز می کنید که یکی به شما بگوید. در غیر این صورت چشمانتان بسته می‌ماند. |
| 2 | چشمان شما فقط در پاسخ به احساس فشار باز می‌شوند. |
| 1 | چشم‌هایتان به هیچ دلیلی باز نمی‌شوند. |
علائم همراه با کاهش هوشیاری چیست؟
علائم
کاهش هوشیاری، می‌توانند گسترده و متنوع باشند و بسته به علت اصلی وقوع،
متفاوت باشند. نشانههای کاهش هوشیاری را می‌توان بسته به اولیه یا ثانویه
بودن آن‌ها نیز، دسته‌بندی کرد. از نشانههای کاهش سطح هوشیاری، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- تعریق
- نبض تند
- تشنج و تب
- فشار خون پایین
- غش‌کردن و گیجی
- مشکل در راه رفتن
- تعادل ضعیف و افتادن
- تغییرات در ضربان قلب
- ضعف عملکرد روده یا مثانه
- ضعف در صورت، بازوها یا پاها
از دیگر علائم این وضعیت، باید به موارد زیر هم اشاره کنیم:
| سرگیجه | در عرض چند لحظه، هوشیاری خود را از دست می‌دهید و بدن بی‌ثبات می‌شود. یعنی مثلاً نمی‌توانید به‌درستی بایستید. |
| تنگی نفس | احساس خفگی یا ناتوانی در نفس‌کشیدن هم با عرق‌کردن دست‌ها و پریدگی رنگ همراه می‌شود. |
| تاری دید | در زمان کاهش هوشیاری، دید تار می‌شود. این علامت پیش از پایین‌آمدن هوشیاری بسیار شایع است. |
| سردرگمی | گیج‌شدن هم از نشانههای کاهش هوشیاری است و با بروز آن، متوجه نمی‌شوید که کجا هستید یا چه روز و ساعتی است. |
| تهوع | تهوع و استفراغ‌کردن هم از نشانههای کاهش هوشیاری در برخی مواقع است. |
| رنگ‌پریدگی | با پیشرفت شرایط بالینی کاهش هوشیاری، پوست فرد مدام رنگ‌پریده‌تر می‌شود. |
| لرزش اسپاسمودیک بدن | لرزیدن اسپاسمودیک (Spasmodic) مانند حمله بیماران صرعی است. بدن دچار حمله‌ای مانند لرزش این بیماران می‌شود. |
| کاهش فشار خون | فشار در حالت افت هوشیاری معمولاً پایین است، چون در این مدت، بدن مجبور است که برای ارسال خون به مغز به‌سختی کار کند. |
با آگاهی از نشانههای کاهش سطح هوشیاری، امکان رسیدگی فوری و اورژانسی به این وضعیت بیشتر می‌شود.
درمان
فیزیکی و توانبخشی در حوزه مغز و اعصاب، به تکنیک‌ها و فعالیت‌هایی
می‌گویند که برای بهبود عملکرد فیزیکی، عقلانی و اجتماعی بیماران مورد
استفاده قرار می‌گیرد. این اقدامات شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های فیزیکی،
تمرینات توانبخشی و روش‌های متنوع است. افزایش قدرت عضلات، بهبود تعادل،
کنترل درد و بهبود عملکرد حرکتی و شناختی بیماران، اثرات این روش هستند.
تشخیص کاهش سطح هوشیاری چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص
و درمان کاهش هوشیاری، با گرفتن شرح حال کامل پزشکی و معاینه فیزیکی همراه
است. منظور از معاینه فیزیکی هم ارزیابی دقیق اعصاب است. پزشک از بیمار
می‌خواهد که در مورد مشکلات پزشکی خود مانند دیابت، صرع یا افسردگی توضیح
دهد. آگاهی پزشک، از مواردی مانند این‌ها هم لازم است:
- داروهای مصرفی مانند انسولین یا ضدتشنج‌ها
- سابقه مصرف مواد مخدر و الکل
علاوه‌بر شرح حال کامل حال و اوضاع فیزیکی، پزشک اقدام به تجویز آزمایش‌هایی هم می‌کند.
شمارش کامل خون (CBC)
این
آزمایش خون، نشان می‌دهد که آیا سطح هموگلوبین پایینی دارید یا خیر.
پایین‌بودن هموگلوبین، به‌معنای کم‌خونی است. افزایش تعداد گلبول‌های سفید
خون (WBC)،
نشان‌دهنده عفونت‌هایی مانند مننژیت یا ذات‌الریه است. از نمونه خون یا
ادرار برای تشخیص وجود داروهای مختلف از جمله سموم و مواد مخدر هم استفاده
می‌شود. گاهی برای تشخیص هوشیاری پایین، باید به بررسی این موارد در بدن
پرداخت.
پانل الکترولیت
این
نوع از آزمایش خون، سطوح سدیم، پتاسیم، کلرید و بی‌کربنات را اندازه‌گیری
می‌کند. به‌هم‌خوردن الکترولیت‌های خون، باعث می‌شود که هوشیاری در سطح
پایینی قرار بگیرد و عوارض دیگری مانند گیجی هم پیش بیاید. به‌هم خوردن
تعادل در سطح فسفات، معمولاً باعث گرفتگی، ضعیف‌شدن و بی‌حسی عضلانی
می‌شود. پانل الکترولیت با خون‌گیری ساده‌ای همراه است.
آزمایش‌های عملکرد کبد
این آزمایش‌ها، با اندازه‌گیری سطح موارد زیر، سلامت کبد و اثرات آن روی هوشیاری را بررسی می‌کنند:
- پروتئین‌ها
- آنزیم‌های کبدی
- بیلی روبین در خون
با
وجود آزمایش‌های کبدی، امکان تشخیص وجود و مقدار برخی مواد شیمیایی در خون
به‌وجود می‌آید. آگاهی از وجود و اندازه این مواد در خون، پرده از برخی
دلایل کاهش هوشیاری برمی‌دارد.
الکتروانسفالوگرام (EEG)
در
این معاینه، از الکترودهای پوست سر برای ارزیابی فعالیت مغز استفاده
می‌شود. با الکتروسفالوگرام، بررسی فعالیت الکتریکی مغز به‌راحتی پیش
می‌رود و در نتیجه، امکان سنجش سطح هوشیاری و تشخیص اختلالات مغزی به وجود
خواهد آمد. با استفاده از الکترودهایی که روی پوست سر قرار می‌گیرند، امواج
الکتریکی تولید شده توسط مغز اندازه‌گیری و ثبت می‌شوند. این امواج
الکتریکی، بازتابی از فعالیت عصبی در مغز هستند و می‌توانند اطلاعات زیادی
درباره وضعیت هوشیاری و سلامت مغز فراهم کنند.
جراح مغز و اعصاب پس از بررسی دقیق اختلالات سیستم عصبی بیمار، درمان جراحی یا غیرجراحی را به‌وسیله آزمایش‌های نوار عصب و عضله (EMG) و نوار مغز (EEG)، تشخیص می‌دهد. او درمان‌های غیرجراحی همچون درمان‌های دارویی، تزریق استروئیدها و فیزیوتراپی را هم انجام می‌دهد.
درمان کاهش سطح هوشیاری چیست؟
درمان
کاهش سطح هوشیاری، بستگی به علت آن دارد. ممکن است، لازم باشد داروهای
مصرفی را تغییر دهید. در مواردی هم پیگیری سریع مورد نیاز است. برای درمان
خونریزی مغزی، احتیاج به درمان اورژانسی و احتمالاً جراحی دارد. در مواردی
مانند زوال عقل و آلزایمر، هیچ درمانی وجود ندارد. اگر احساس کاهش سطح
هوشیاری در شما یا اطرافیانتان به‌وجود آمده، باید خیلی زود و سریع به پزشک
جراح مغز و اعصاب مراجعه کنید. تعلل در این زمینه باعث می‌شود که عوارض
ناخوشایند و گاهی جبران‌ناپذیر در فرد به‌وجود بیاید. برای اینکه بیشتر با
وظایف دکتر جراح مغز و اعصاب آشنا شوید و بدانید در زمان مراجعه به این
متخصص انتظار چه نوع سوالات و معاینه‌هایی را داشته باشید
برای پیگیری مشکلات کاهش هوشیاری به چه دکتری باید مراجعه کنیم؟
در
صورتی‌که نشانههای کاهش سطح هوشیاری را دارید، حتما به یکی از پزشکان یا
جراحان مغز و اعصاب شهر خود، مراجعه کنید. مثلا اگر ساکن شهر تهران هستید،
در سامانه دکتردکتر نوبت جراح مغز و اعصاب تهرانرا
ثبت کنید و حضوری یا غیرحضوری، ویزیت شوید. علائم کاهش هوشیاری، شامل ضعف
عضلانی یا عدم پاسخ به محرک‌ها را جدی بگیرید. تغییرات در تنفس یا گشادی
مردمک چشم را هم زیر نظر بگیرید. آشنایی با انواع کاهش سطح هوشیاری و
نشانههای آن، به اقدام به موقع‌در این زمینه کمک می‌کند. کاهش سطح هوشیاری
می‌تواند عوارض ناخوشایند متنوعی داشته باشد. با آشنایی با لتارژی یا
انواع کاهش هوشیاری، مانع از بروز عوارض تهدیدکننده زندگی شوید.
مطب‌های
بهترین جراح مغز و اعصاب تهران، در مناطقی مانند سعادت‌آباد، پیروزی و
خیابان شریعتی واقع شده‌اند. این متخصصان، در بیمارستان‌های میلاد،
بیمارستان پیامبران، بیمارستان لاله و بیمارستان بهارلو مشغول به طبابت
هستند.شما می‌توانید بهترین لیست جراح مغز و اعصاب تهران را در https://drdr.ir/search/city-117/expertise-69/ در سایت دکتردکتر بیابید.