خبرگزاری آریا - مروری بر برنامه و اقدام‌های برجسته وزارت نفت دولت چهاردهم در زمینه تقویت دیپلماسی انرژی نشان می‌دهد این وزارتخانه در تلاش است با استفاده از ظرفیت‌های موجود، نقشی کلیدی در حفظ و تقویت جایگاه ایران در نظام بین‌الملل ایفا کند.
به گزارش خبرنگار شانا، با توجه به اهمیت روزافزون انرژی در روابط بین‌الملل و اقتصاد جهانی، مفهوم «دیپلماسی انرژی» به‌عنوان یک حوزه مطالعاتی و عملی در سال‌های اخیر مورد توجه و اقبال کارشناسان و سیاست‌گذاران قرار گرفته است. دیپلماسی انرژی به استفاده از ابزارهای دیپلماتیک برای مدیریت و تأمین منابع انرژی، تضمین امنیت انرژی و همکاری بین کشورها در زمینه‌های مرتبط با انرژی اشاره دارد. این مفهوم شامل مذاکرات، توافق‌ها و سیاست‌هایی است که کشورها برای دستیابی به اهداف خود در زمینه منابع مختلف انرژی مانند تأمین نفت، گاز، برق و دیگر منابع به‌کار می‌گیرند.
دیپلماسی انرژی برای ایران نه‌تنها یک ابزار اقتصادی، بلکه ابزاری راهبردی برای افزایش نفوذ سیاسی، تضمین امنیت ملی و مقابله با چالش‌های بین‌المللی است. در شرایطی که ایران با تحریم‌ها و رقابت‌های منطقه‌ای مواجه است، دیپلماسی انرژی می‌تواند نقش کلیدی در حفظ و تقویت جایگاه این کشور در نظام بین‌الملل ایفا کند.
برنامه جدی وزارت نفت دولت چهاردهم در حوزه دیپلماسی انرژی؛ نباید منتظر رفع تحریم بمانیم!
مروری بر برنامه وزارت نفت دولت چهاردهم - که در زمان اخذ رأی اعتماد از مجلس شورای اسلامی منتشر شد - نشان می‌دهد تقویت دیپلماسی انرژی به‌عنوان یکی از اولویت‌های مهم در این وزارتخانه، در دستور کار قرار گرفته است. در این برنامه اشاره شده است که فارغ از ضرورت پیگیری دولت برای رفع تحریم‌ها، در همین فضای فعلی و با وجود محدودیت‌های موجود نیز باید در زمینه‌های مختلف همچون «جذب سرمایه‌گذاری خارجی با استفاده از ظرفیت‌های متنوع»، «افزایش مشارکت در احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه‌های فراسرزمینی»، «استفاده از ظرفیت سازمان‌های بین‌المللی و معاهدات منطقه‌ای مانند اوپک، جی‌ئی‌سی‌اف و بریکس» و «انجام مشارکت‌های راهبردی با کشورهای همسایه در حوزه گاز طبیعی» اقدام‌های لازم را انجام داد.
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت دولت چهاردهم (سه‌شنبه، 30 مرداد) در جلسه اخذ رأی اعتماد از مجلس شورای اسلامی از ضرورت دیپلماسی منطقه‌ای و تبدیل ایران به قطب انرژی منطقه سخن گفت و بیان کرد: ما دارنده بزرگ‌ترین مخازن نفت و گاز جهان هستیم و می‌توانیم محور اتصال بسیاری از همسایگان شرقی و غربی و جنوبی باشیم، بنابراین باید جایگاه خود را در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) دوباره به‌دست آوریم.
اکنون حدود هفت ماه از عمر دولت چهاردهم سپری شده و اگرچه هنوز برای به ثمر نشستن اقدام‌های وزارت نفت حوزه دیپلماسی انرژی، زمان زیادی باقی مانده، مروری بر اقدام‌های انجام‌شده در همین مدت نشان می‌دهد این وزارتخانه در مسیر ارتقای دیپلماسی انرژی، گام‌های استواری برداشته است.
تبدیل ایران به قطب گازی در منطقه؛ یکی از اهداف برنامه هفتم توسعه
یکی از موارد مهمی که در حوزه دیپلماسی انرژی دولت چهاردهم در راستای تکالیف برنامه هفتم توسعه، آن را با جدیت دنبال می‌کند، افزایش سهم ایران در تجارت گاز و تأکید تبدیل کشور به هاب گازی منطقه است. در همین زمینه، بنا به اعتقاد کارشناسان، همکاری ایران با روسیه در زمینه گاز طبیعی سبب تقویت نقش جمهوری اسلامی ایران در معادلات آینده انرژی جهانی و به‌تبع آن اقتصاد، سیاست و امنیت در منطقه و فضای بین‌الملل می‌شود.
اکنون بیشتر همسایگان ایران از کمبود گاز به‌عنوان یکی از حامل‌های انرژی اصلی رنج می‌برند و از طرف دیگر روسیه در تنگنای صادرات گاز قرار دارد، به این ترتیب ایران با واردات گاز از روسیه و فروش آن به کشورهای همسایه می‌تواند از این شرایط ضمن تقویت وابستگی متقابل منطقه‌ای، منفعت اقتصادی کسب کند.
در همین خصوص تنها در 100 روز نخست دولت چهاردهم، بالغ بر 12 نشست تخصصی - کارشناسی؛ (سه نشست حضوری و بقیه به‌صورت ویدئوکنفرانسی) به‌منظور تدقیق در تفاهم‌نامه‌ای با روسیه در این خصوص (واردات گاز به ایران) که پیش‌تر امضا شده بود، برگزار شد. این پیگیری‌ها در جریان سفر «میخائیل میشوستین»، نخست‌وزیر روسیه و هیئت همراه که (دوشنبه، نهم مهر) با استقبال محسن پاک‌نژاد وارد تهران شد، همچنین در حاشیه برگزاری شانزدهمین اجلاس سران بریکس در شهر کازان روسیه که با حضور وزیر نفت ایران به‌عنوان یکی از همراهان رئیس‌جمهوری بود، ادامه یافت.
همین رایزنی‌ها سبب شد این تفاهم‌نامه رنگ و بوی عملیاتی بیشتری به خود بگیرد. در نهایت پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه (جمعه، 28 دی 1403) در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران پس از امضای توافقنامه جامع راهبردی میان دو کشور اعلام کرد عرضه گاز روسیه به ایران، می‌تواند به 55 میلیارد مترمکعب در سال برسد، اما ابتدا باید در حجم اندک حداکثر 2 میلیارد مترمکعب، آغاز شود. با وجود این پیگیری‌ها اجرایی شدن هرچه سریع‌تر این تفاهم راهبردی و فراهم‌سازی پیش‌نیازهای آن، همچنان ادامه دارد.
تعامل با روسیه در حوزه نفت و گاز اما تنها به توافق گازی محدود نیست. محسن‌پاک‌نژاد، شامگاه جمعه (28 دی 1403) در نشست هم‌اندیشی با فعالان اقتصادی فدراسیون روسیه در مسکو با اشاره به اینکه هم‌اکنون شرکت‌های روسی در تعدادی از میدان‌های نفت و گاز ایران با سرمایه‌گذاری بیش از 7.5 میلیارد دلار قراردادهایی را در دست اجرا دارند، گفت: فرصت‌های مناسبی برای شرکت‌های روسی فراهم است و بسیاری از این شرکت‌ها به‌عنوان تأمین‌کننده کالا در پروژه‌های نفتی ایران فعالیت دارند.
آغاز صادرات گاز ترکمنستان به ترکیه از مسیر ایران
در همان روزهای آغازین فعالیت دولت چهاردهم (چهارشنبه، هفتم شهریور)، سند توسعه همکاری‌های گازی ایران و ترکمنستان در حضور مسعود پزشکیان و قربانقلی بردی محمداف، رهبر ملی و رئیس مصلحت خلق ترکمنستان و محسن پاک‌نژاد امضا شد.
همچنین ﻭﺯﯾﺮ ﻧﻔﺖ ایران در اواخر بهمن در دیدار ﺑﺎ ﺭﺷﯿﺪ ﻣﺮﺩﻭﻑ، ﻭﺯﯾﺮ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎﻥ، از لزوم توسعه روابط میان دو کشور به‌ویژه در بخش نفت و گاز سخن گفت. در این دیدار، نحوه عملیاتی شدن ﺍﻫﺪﺍف مورد توافق میان ﻣﻘام‌های ارشد ﺩﻭ ﮐﺸﻮﺭ، مورد بررسی قرار گرفت.
در نهایت محسن پاک‌نژاد (چهارشنبه، 15 اسفند 1403) از آغاز جریان گاز ترکمنستان به ترکیه از طریق ایران خبر داد و گفت: این قرارداد اکنون نهایی شده و گاز جریان یافته است. این پروژه گامی مهم برای تقویت جایگاه ایران به‌عنوان هاب انرژی منطقه‌ای محسوب می‌شود و نشان‌دهنده عزم دولت چهاردهم برای توسعه دیپلماسی انرژی است.
کارشناسان انرژی معتقدند این پروژه از ابعاد مختلف مانند مقدار گازی که در ناحیه شمال شرق کشور تحویل می‌گیریم، همچنین تعاملاتی که با ترکمنستان و ترکیه داریم، حائز اهمیت است و تأثیر قابل‌توجهی بر روابط متقابل ایران، به‌ویژه در زمینه تجارت گاز و سایر فرآورده‌های نفتی خواهد داشت.
میزبانی تهران از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز در شرایط حساس خاورمیانه
بدون شک، برگزاری بیست‌وششمین اجلاس وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) در اواسط آذر، یکی از اقدام‌های برجسته وزارت نفت دولت چهاردهم در زمینه دیپلماسی انرژی محسوب می‌شود. این نشست در حالی در تهران برگزار شد که بسیاری از کارشناسان بین‌المللی معتقد بودند این اجلاس به‌دلیل حوادث ژئوپلیتیکی خاورمیانه در آن مقطع زمانی، ممکن است به‌صورت حضوری برگزار نشود، اما برگزاری این نشست در تهران آن هم در آن شرایط خاص، بار دیگر پایداری، ثبات و امنیت ایران را به رخ کشید.
وزارت نفت در این نشست که با حضور محمد حامل، دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) و جمعی از نمایندگان هیئت‌های 12 عضو این مجمع برگزار شد، نشان داد ایران برای توسعه مناسبات خود در تجارت گاز در منطقه و پس از آن در سطح جهان عزم جدی دارد. نکته قابل توجه این است که بنا بر اظهارات سید علی‌محمد موسوی، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت، با وجود اینکه اعضای این مجمع، بیشتر به طرح مباحث مربوط به توسعه همکاری‌ها در حوزه صنعت گاز تمایل دارند اما در حاشیه برگزاری این اجلاس در تهران، به شکل مناسبی به موضوع محکومیت حملات و اقدام‌های رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی پرداخته شد.
محسن پاک‌نژاد (یکشنبه، 18 آذر) به‌عنوان رئیس بیست‌وششمین اجلاس وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز در آیین افتتاح این نشست در تهران با اشاره به اینکه بیش از یک سال است منطقه و جهان شاهد جنایات افسارگسیخته، بی‌سابقه و وحشیانه رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه و در ادامه علیه مردم لبنان بوده است، اظهار کرد: «این تنش‌ها و تهدیدهای سرزمینی، نه‌تنها ثبات منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه خطرات قابل‌توجهی برای امنیت انرژی جهانی به همراه دارد.»
ریاست اوپک به وزیر نفت ایران رسید/ پاک‌نژاد: تمام تلاشم را برای تقویت و پیشرفت اوپک انجام می‌دهم
محسن پاک‌نژاد (سه‌شنبه، 20 آذر) در یکصدوهشتادونهمین نشست عادی وزیران نفت و انرژی سازمان کشورهای صادرکننده نفت، به‌عنوان رئیس دوره‌ای نشست‌های اوپک انتخاب شد. مبنای انتخاب رؤسای دوره‌ای اوپک و هیئت عامل حروف الفباست و ایران از یکم ژانویه سال 2025 میلادی (11 دی 1403) ریاست دوره‌ای اوپک را به‌عهده گرفته است. با وجود این، ریاست اوپک فرصتی برای تقویت دیپلماسی انرژی در اوضاع حساس کنونی جهان محسوب می‌شود و اهرم سیاستی را به داشته‌های ایران در معادلات بازار جهانی نفت اضافه می‌کند.
وزیر نفت ایران در این نشست که به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، بیان کرد: «بنده به‌عنوان رئیس کنفرانس اوپک در سال 2025 کاملاً متعهد هستم که از تمام ظرفیت و تلاش خود برای تقویت روحیه، انسجام، همبستگی و پیشرفت سازمان استفاده کنم.»
به گزارش شانا، در طول فعالیت وزارت نفت دولت چهاردهم، اقدام‌های قابل توجه دیگری در زمینه ارتقای دیپلماسی انرژی انجام شد که از میان آنها می‌توان به چند مرتبه دیدار و گفت‌وگوی وزیر نفت با مسئولان کشورهای آذربایجان، تاجیکستان و عراق اشاره کرد. با وجود این مسیر تقویت دیپلماسی انرژی همچنان ادامه دارد و باید منتظر دستاوردهای بیشتری در این زمینه باشیم.