خبرگزاری آریا - جفت، به عنوان اندامی حیاتی در دوران بارداری که وظیفه تبادل اکسیژن، مواد
مغذی و مواد زائد بین مادر و جنین را بر عهده دارد، پس از تولد به پسماند
زیستی تبدیل می‌شود.
به گزارش خبرگزاری آریا، زهره بهمنی و سارا قبادی کارشناسان گروه مطالعات فضای سبز و پسماند مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران، جفت، به عنوان اندامی حیاتی در دوران بارداری که وظیفه تبادل اکسیژن، مواد مغذی و مواد زائد بین مادر و جنین را بر عهده دارد، پس از تولد به پسماند زیستی تبدیل می‌شود. این بافت طبیعی در دسته‌بندی سازمان جهانی بهداشت، تحت عنوان پسماند پاتولوژیک انسانی قرار می‌گیرد که به دلیل ویژگی‌های زیستی خود، نظیر امکان انتقال عوامل بیماری‌زا و فساد سریع، نیازمند مدیریت بهداشتی و زیست‌محیطی ویژه‌ای است. از منظر بهداشت عمومی، جفت اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند زمینه انتشار بیماری‌های عفونی، آلودگی محیط و تهدیدی برای منابع آب و خاک باشد.
استانداردهای جهانی برای مدیریت پسماند جفت
بر اساس راهنمای «مدیریت ایمن پسماندهای مراقبت‌های بهداشتی» منتشر شده توسط سازمان جهانی بهداشت در سال 2014، جفت باید به محض خروج از بدن در ظروف نشتی‌ناپذیر با علامت زیستی خطر بسته‌بندی شود، به صورت تفکیک شده ذخیره گردد و در دمای کنترل شده بین 3 تا 8 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. نگهداری موقت این پسماند نباید بیش از 48 ساعت ادامه یابد مگر در شرایط سرمایشی خاص. برای دفع نهایی، سوزاندن در کوره‌های با دمای بالا یا دفن بهداشتی در گودال‌های حفاظت‌شده توصیه شده است، مشروط بر رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و پیشگیری از آلودگی منابع آب زیرزمینی.
روش‌های مدیریت پسماند جفت در ایران
در ایران، مطابق دستورالعمل‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جفت به عنوان پسماند ویژه پزشکی طبقه‌بندی شده و بیمارستان‌ها موظف به اجرای دقیق فرآیندهای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و دفع آن هستند. یکی از روش‌های مورد تأیید، استفاده از زباله‌سوزهای استاندارد است. بر اساس قوانین موجود، سوزاندن جفت باید در کوره‌های زباله‌سوزی صورت گیرد که خارج از محدوده شهرها مستقر باشند و دارای مجوزهای رسمی برای امحاء پسماندهای زیستی باشند. این زباله‌سوزها باید استانداردهای لازم برای کنترل آلاینده‌های زیست‌محیطی را رعایت کرده و اطمینان دهند که فرآیند سوزاندن بدون ایجاد آلودگی ثانویه انجام می‌شود.
روش دیگر، ذخیره جفت در اتاق‌های دارای سیستم سرمایشی در بیمارستان است. در این شیوه، جفت پس از زایمان در دمای کنترل شده نگهداری شده و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مراکز دفن پسماند منتقل می‌شود. در این مراکز، جفت باید به صورت بهداشتی در سلول‌های ویژه جداگانه دفن شود، به گونه‌ای که از آلودگی محیطی جلوگیری گردد و تماس مستقیم جفت با خاک آزاد یا منابع آبی رخ ندهد. روش سوم نیز مبتنی بر ذخیره موقت جفت در اتاق‌های مبرد بیمارستان و انتقال آن به آرامستان‌های رسمی برای دفن بهداشتی است. در این فرآیند، جفت در قطعات مشخص آرامستان که برای دفن این نوع پسماند زیستی در نظر گرفته شده، دفن می‌شود. راهکار دیگر، احداث چاهک‌های بهداشتی ویژه در محوطه بیمارستان است. این چاهک‌ها باید طبق اصول فنی طراحی شوند تا از نفوذ مایعات و آلودگی به سفره‌های آب زیرزمینی جلوگیری شود. جفت در این چاهک‌ها دفع شده و پس از هر بار ورود، با لایه‌ای از آهک پوشانده می‌شود تا تجزیه آن تسریع گردد و انتشار بوی نامطبوع و جذب حیوانات به حداقل برسد.
چالش‌ها و مشکلات در مدیریت پسماند جفت
با وجود تعیین این چارچوب‌ها، مدیریت پسماند جفت با چالش‌های متعددی مواجه است. یکی از چالش‌های اصلی، کمبود زیرساخت‌های تخصصی مانند زباله‌سوزهای دارای استانداردهای بین‌المللی یا مراکز دفن ایمن در برخی مناطق کشور است که باعث می‌شود در عمل امکان رعایت دقیق الزامات بهداشتی محدود گردد. چالش دیگر، ضعف در آموزش و آگاهی کادر درمانی نسبت به فرآیندهای تفکیک، بسته‌بندی و ذخیره‌سازی اصولی جفت است که می‌تواند منجر به بروز نشت، آلودگی‌های متقاطع و افزایش ریسک‌های عفونی شود. همچنین، مستندسازی ناکافی مراحل جمع‌آوری، انتقال و دفع جفت در برخی مراکز، پیگیری و نظارت‌های بهداشتی را دشوار می‌کند و احتمال بروز تخلفات بهداشتی را افزایش می‌دهد.
راهکارهای بهبود مدیریت پسماند جفت جنین
برای غلبه بر این چالش‌ها، توسعه و تجهیز مراکز درمانی به سردخانه‌های مناسب، ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل تخصصی برای انتقال پسماندهای زیستی، آموزش مستمر کادر درمانی، مستندسازی دقیق فرایندها، و تدوین دستورالعمل‌های بومی‌شده جهت مدیریت فرهنگی-بهداشتی پسماند جفت ضروری است. ایجاد هماهنگی میان نهادهای بهداشتی، زیست‌محیطی و فرهنگی می‌تواند مسیر ارتقاء استانداردهای مدیریت پسماند جفت را هموار کند.
اهمیت مدیریت علمی پسماند جفت
مدیریت علمی و دقیق جفت، نه تنها یک الزام بهداشتی و زیست‌محیطی است، بلکه بازتابی از تعهد نظام سلامت به ارتقاء کیفیت خدمات درمانی، حفاظت از سلامت جامعه به شمار می‌رود. رعایت این استانداردها می‌تواند گامی مؤثر در جهت کاهش مخاطرات زیستی، بهبود بهداشت محیط و ارتقاء اعتماد عمومی به نظام مراقبت سلامت باشد.
انتهای پیام/حسین ابویسانی