تاريخچه ارتباطات در ايران از سنت‌هاي قديمي تا دوران مدرن

خبرگزاری آریا -سواد ارتباطات یکی از مهم‌ترین ارکان موفقیت افراد و جوامع در دنیای معاصر است باید به درستی برای ارتقای سطح برقراری ارتباطات به دست آموزش سپرده شود
به گزارش خبرگزاری آریا به قلم سید وحید موسوی،سواد ارتباطات یکی از مهم‌ترین ارکان موفقیت افراد و جوامع در دنیای معاصر است. در دنیای دیجیتال امروز، توانایی درک و پردازش پیام‌های ارتباطی، در کنار تحلیل اطلاعات صحیح از نادرست، به‌عنوان یک مهارت ضروری برای زندگی اجتماعی و حرفه‌ای شناخته می‌شود. سید وحید موسوی در یادداشت خود در این باره تأکید می‌کند که سواد ارتباطات به‌مراتب فراتر از توانایی نوشتن و خواندن است؛ این سواد شامل توانایی تحلیل، پردازش و استفاده از پیام‌ها در دنیای پیچیده امروز است. در این یادداشت، تاریخچه ارتباطات در ایران، جایگاه رشته ارتباطات در سطح جهانی، و اهمیت آموزش در این حوزه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تاریخچه ارتباطات در ایران: از گذشته تا دوران معاصر

در ایران، همانند بسیاری از جوامع دیگر، ارتباطات از دیرباز نقش مهمی در ساختار اجتماعی و فرهنگی ایفا کرده است. در دوران ایران باستان، ارتباطات از طریق کتیبه‌ها، نقش‌برجسته‌ها و پیام‌های کتبی منتشر می‌شد. شاهان هخامنشی، به‌ویژه داریوش بزرگ، با استفاده از کتیبه‌ها و پیغام‌ها در نقاط مختلف امپراتوری به مردم دستوراتی می‌دادند و از طریق این رسانه‌ها قدرت سیاسی خود را تثبیت می‌کردند.

با ورود اسلام به ایران و گسترش فرهنگ علمی در مراکز دینی، ارتباطات وارد مرحله جدیدی شد. علمای ایرانی، با نوشتن کتب دینی و فلسفی، نقش عمده‌ای در انتقال اطلاعات در سطح جهانی ایفا کردند. این روند در دوران صفویه نیز ادامه یافت، زمانی که ایران به‌عنوان مرکز تبادل اطلاعات دینی و فلسفی در جهان اسلام شناخته می‌شد.

نقش رسانه‌ها و رشته ارتباطات در دوران مدرن ایران

رشته علوم ارتباطات در ایران به‌طور رسمی از دهه 40 شمسی و همزمان با تحولات فرهنگی و اجتماعی آغاز به‌کار کرد. در این دوره، دانشگاه تهران با تأسیس نخستین دوره‌های آموزشی در زمینه روزنامه‌نگاری، اولین قدم‌ها را برای آموزش و تربیت متخصصان در این حوزه برداشت. اما رشته ارتباطات در ایران به‌طور گسترده‌تری از دهه‌های 60 به بعد و با تأسیس رشته‌های تخصصی‌تر همچون روابط عمومی، ارتباطات سیاسی و رسانه‌های دیجیتال توسعه یافت.

در این زمینه، اساتید برجسته‌ای مانند دکتر منصور موذن، دکتر غلامعباس توسلی و دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان با تألیف و تدریس در حوزه‌های مختلف علوم ارتباطات نقش مهمی در معرفی و گسترش این رشته در ایران ایفا کردند. آثار این اساتید همچنان در دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی به‌عنوان منابع معتبر آموزشی استفاده می‌شود.

سواد ارتباطات: ضرورت آموزش و مهارت‌های ارتباطی در دنیای امروز

سید وحید موسوی در یادداشت خود بر لزوم توجه به سواد ارتباطات در دنیای امروزی تأکید دارد. او معتقد است که در عصر دیجیتال، سواد ارتباطات دیگر به معنای توانایی نوشتن یا خواندن اخبار نیست، بلکه توانایی درک و تحلیل صحیح پیام‌های رسانه‌ای و برخورد با اطلاعات دستکاری‌شده و نادرست است. به‌عبارت‌دیگر، سواد ارتباطات به یک مهارت کلیدی تبدیل شده که افراد باید بتوانند به‌طور مؤثر و دقیق اطلاعات را دریافت و تحلیل کنند.

در این دوران که رسانه‌های اجتماعی و اینترنت بخش‌های زیادی از ارتباطات انسان‌ها را تشکیل می‌دهند، مهم است که افراد قادر به تشخیص صحت اخبار و اطلاعات باشند و بتوانند پیام‌ها را به‌درستی منتقل کنند. به همین دلیل، آموزش صحیح در زمینه سواد رسانه‌ای به‌ویژه در مدارس، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی اهمیت ویژه‌ای دارد.

نقش آموزش در تقویت سواد ارتباطات: راهی به سوی جامعه‌ای آگاه‌تر

آموزش در رشته‌های علوم ارتباطات به‌ویژه در مقاطع دانشگاهی، به‌عنوان ابزاری برای ارتقای سطح آگاهی عمومی و تخصصی در جوامع شناخته می‌شود. آموزش در این حوزه‌ها نه‌تنها در افزایش مهارت‌های ارتباطی افراد نقش اساسی دارد، بلکه در ارتقای روابط عمومی سازمان‌ها، رسانه‌ها و حتی دیپلماسی عمومی کشورهای مختلف نیز مؤثر است.

به‌ویژه در ایران، بسیاری از دانشگاه‌ها همچون دانشگاه تهران، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه شهید بهشتی دوره‌های تخصصی در رشته‌های مختلف علوم ارتباطات برگزار می‌کنند که در تربیت کارشناسان رسانه‌ای، روابط عمومی، مدیریت رسانه و دیپلماسی عمومی نقش مؤثری دارند.

نقش اساتید برجسته غربی در توسعه رشته ارتباطات

در سطح جهانی، تعدادی از اساتید برجسته غربی به‌ویژه در عرصه رسانه و ارتباطات، سهم بزرگی در تئوری‌سازی و توسعه رشته ارتباطات داشته‌اند. برخی از این اساتید عبارتند از:مارشال مک‌لوهان: یکی از برجسته‌ترین اساتید و پژوهشگران در زمینه رسانه و ارتباطات که تئوری "دهکده جهانی" و "میدیا" را مطرح کرد. او به‌طور گسترده به بررسی تأثیرات رسانه‌ها بر تغییرات اجتماعی و جهانی‌شدن پرداخته است.

جان فاولر: یکی از پژوهشگران برجسته در زمینه تأثیرات رسانه‌های جمعی بر فرهنگ و جامعه. او به‌ویژه در تئوری‌های مربوط به رسانه و سیاست شناخته شده است.

Elihu Katz: این استاد برجسته در زمینه کاربرد رسانه‌ها در زندگی اجتماعی و فرهنگی شناخته شده است. وی به بررسی نحوه استفاده از رسانه‌ها در شکل‌دهی به هویت‌های اجتماعی پرداخته است.

Everett Rogers: معروف به تئوری‌پرداز "انتشار نوآوری‌ها"، که در زمینه رسانه‌های جمعی و ارتباطات کاربردهای وسیعی دارد. او به تحلیل نحوه پذیرش نوآوری‌ها در جوامع مختلف پرداخته است.


این اساتید و نظریات آنها به‌ویژه در دنیای رسانه و ارتباطات، توانسته‌اند تأثیرات قابل‌توجهی در جوامع مختلف، از جمله ایران، داشته باشند.

نتیجه‌گیری: اهمیت سواد ارتباطات در دنیای مدرن

با توجه به رشد سریع فناوری‌های نوین و گسترش رسانه‌های دیجیتال، سواد ارتباطات بیش از هر زمان دیگری ضروری است. توانایی تحلیل و درک پیام‌های رسانه‌ای و انتقال مؤثر اطلاعات، در تقویت روابط عمومی، دیپلماسی عمومی و ارتقای جامعه در سطح فردی و جمعی اهمیت ویژه‌ای دارد. در ایران، با توجه به رشد رشته‌های علوم ارتباطات و تأثیرات مثبت آن در مدیریت رسانه، روابط عمومی و سیاست‌های داخلی و بین‌المللی، به نظر می‌رسد که همچنان توجه به آموزش در این حوزه می‌تواند در گسترش آگاهی و تقویت سواد ارتباطات در جامعه مؤثر باشد.

همچنین، از آنجایی که بسیاری از اساتید برجسته داخلی و خارجی در این حوزه به تربیت کارشناسان و پژوهشگران پرداخته‌اند، می‌توان امیدوار بود که علوم ارتباطات در ایران به یکی از عرصه‌های پیشرو در منطقه و جهان تبدیل شود.

سید وحید موسوی کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی