خبرگزاری آریا - برخورداری از سلامت، حق تمام انسان هاست. سلامت جنسی یکی از جنبه های اصلی سلامت فردی است که تمام مردم را در همه سنین و همه مراحل زندگی، تحت تاثیر قرار می دهد و سهم بسزایی در بهداشت و سلامت کلی خانواده ایفا می کند.
سازمان جهانی بهداشت سلامت جنسی را "حالتی از سلامت جسمی، عاطفی، ذهنی و اجتماعی در رابطه با جنسیت تعریف می‌کند که صرفاً به‌معنای فقدان بیماری، اختلال در عملکرد یا ناتوانی نمی‌باشد". از این منظر سلامت جنسی مستلزم داشتن یک رویکرد مثبت و محترمانه نسبت به جنسیت و رابطه جنسی و همچنین امکان وجود تجارب جنسی لذت‌بخش و ایمن، عاری از اجبار، تبعیض و خشونت است .
نتایج مطالعات نشان می‌دهد که عدم برآورده شدن نیازهای جنسی زوجین به دلایلی همچون عدم مهارت کافی، فقدان اطلاعات و آگاهی در زمینه مسائل جنسی یکی از مهم‌ترین عوامل بروز اختلال عملکرد جنسی و مشکلات زندگی جنسی می‌باشد. در این راستا استفاده از اطلاعات آموخته‌شده برای تصمیم‌گیری آگاهانه در زمینه سلامت جنسی، به مهارت‌های چندجانبه بی‌شماری نیاز دارد که امروزه تحت عنوان سواد سلامت جنسی مطرح می‌شود.
سواد سلامت جنسی به معنای دانش، اعتقادات، نگرش‌ها، انگیزه‌ها و مهارت‌های فرد در دسترسی، درک، ارزیابی و استفاده از اطلاعات مربوط به بهداشت جنسی می‌باشد؛ به‌نحوی‌که فرد را برای مذاکره، قضاوت و تصمیم‌گیری در مورد سلامت جنسی توانمند می‌سازد. در واقع یکی از مهارت‌های بسیار مهم برای دستیابی به‌سلامتی و رفاه در افراد و جامعه سواد سلامت جنسی است.
سواد سلامت جنسی نه‌تنها به معنای داشتن دانش در حوزه سلامت جنسی، بلکه در مفهوم وسیع‌تر به معنای داشتن مهارت، انگیزه و صلاحیت برای دستیابی، درک، ارزیابی و کاربرد اطلاعات سلامت جنسی برای رفع مشکلات جنسی است. از طرفی نیز سواد سلامت جنسی سبب ارتقای توانایی درک و ارزیابی خطرات مرتبط با سلامت جنسی، درک صحیح از وظایف و مسئولیت‌ها در روابط جنسی و فراهم آوردن فرصت برای ابراز صحیح نقش‌های جنسیتی در زندگی فردی می‌شود و این امر سبب ارتقای سطح سلامت جنسی وی میگردد.
بنابراین سواد سلامت جنسی پایین با عملکرد جنسی پایین، تأخیر یا دشواری در جستجوی درمان یا مراقبت، تصمیمات ضعیف جنسی، عدم توجه به رفتارهای پیشگیرانه در رابطه با بیماری‌های مقاربتی و افزایش ایدز و سایر بیماری‌های مقاربتی، کاهش میزان استفاده از کاندوم، افزایش رابطه جنسی پرخطر و افزایش میزان بارداری ناخواسته همراه است.
از منظر سازمان جهانی بهداشت آموزش جنسی از اساسی‌ترین حقوق انسان‌ها به شمار می‌آید؛ چراکه دانش و اطلاعاتی که از طریق آموزش جنسی ارائه می‌شود، برای سلامت جنسی ضروری هستند. آموزش جنسی به افراد کمک می‌کند تا به تجارب جنسی مطلوبی دست یابند و از پیامدهای منفی همچون بارداری ناخواسته، انتقال عفونت‌های آمیزشی، آزار، اجبار و خشونت جنسی، سوءاستفاده جنسی، سرخوردگی جنسی و اختلالات عملکرد جنسی جلوگیری کنند. این آموزش‌ها شامل مجموعه‌ای ترکیبی از مطالعات متناسب با سن، حمایت‌های انگیزشی و ارتقای مهارت‌های جنسی هستند که در راستای بهبود سازگاری جنسی و رضایت زناشویی به کار می‌روند. چنین آموزش‌هایی افراد، زوج‌ها، خانواده‌ها و جوامع را قادر می‌سازد تا دانش، انگیزش و مهارت‌های رفتاری موردنیاز برای ارتقای سلامت جنسی و جلوگیری از مشکلات جنسی را توسعه دهند. بنابراین این آموزش‌ها منجر به بهبود کیفیت روابط جنسی زوجین و افزایش رضایت زناشویی و درنتیجه تداوم ازدواج می‌شوند.
لذا با توجه به تاثیر مثبت سواد سلامت جنسی بر جوانب متعدد زندگی جنسی افراد، مطالعه ای مقطعی در دانشکده علوم پزشکی اسدآباد با هدف بررسی وضعیت سلامت جنسی و ارتباط آن با عملکرد جنسی زنان سنین باروری مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهرستان اسدآباد در سال 1403-1402 انجام شد. در این پژوهش از پرسشنامه های استاندارد سنجش سواد سلامت جنسی بزرگسالان و عملکرد جنسی استفاده شد. 430 زن سنین باروری با رنج سنی 18 تا 45 سال شرکت نمودند. نزدیک به نیمی از شرکت کنندگان (47.1%) دارای مدرک دانشگاهی بودند و اکثریت (63.1%) انان خانه دار بودند. رایج ترین منبع دریافت اطلاعات جنسی، که 58 درصد از شرکت کنندگان به آن اشاره کردند، رسانه های جمعی از جمله اینترنت، رسانه های اجتماعی، رادیو و تلویزیون بود.
از بین 4 حیطه ی پرسشنامه سواد سلامت جنسی شامل حیطه مهارت دسترسی، خواندن و درک کردن، مهارت تحلبل و ارزیابی و مهارت کاربرد، بالاترین میانگین مربوط به حیطه خواندن و دسترسی و کمترین مربوط به مهارت تحلیل و ارزیابی بود. در این پژوهش اکثر شرکت کنندگان (192 نفر، 5/44%) سواد سلامت جنسی کافی داشتند، در حالی که 115 نفر (7/26%) سواد سلامت جنسی نه چندان کافی داشتند، 90 نفر (9/20%) سواد سلامت جنسی عالی و 34 نفر (9/7%) سواد سلامت جنسی ناکافی داشتند.
همچنین نتایج این مطالعه نشان داد سواد سلامت جنسی با افزایش رضایت جنسی سبب ارتقا عملکرد جنسی زنان سنین باروری خواهد شد. این نتایج ممکن است متخصصان در زمینه روابط زناشویی را به درک اهمیت سواد سلامت جنسی و توسعه مداخلات آموزشی یا مشاوره ای با هدف بهبود سواد سلامت جنسی و در نهایت افزایش عملکرد جنسی راهنمایی کند.
همچنین نتایج این مطالعه نشان داد سواد سلامت جنسی با افزایش رضایت جنسی سبب ارتقا عملکرد جنسی زنان سنین باروری خواهد شد. این نتایج ممکن است متخصصان در زمینه روابط زناشویی را به درک اهمیت سواد سلامت جنسی و توسعه مداخلات آموزشی یا مشاوره ای با هدف بهبود سواد سلامت جنسی و در نهایت افزایش عملکرد جنسی راهنمایی کند.
دکتر ویدا قاسمی، استادیار بهداشت باروری و مدیر گروه مامایی دانشکده علوم پزشکی اسدآباد