خبرگزاری آریا - جاده ماهیرود به فراه افغانستان یکی از مهم‌ترین مسیرهای ترانزیتی شرق کشور بوده که اکنون با پیشرفت 90 درصدی در اولویت طرح‌های دولت چهاردهم قرار گرفته و تزریق 1.5 میلیون یورو، نفسی تازه به این پروژه بخشیده است.
به گزارش خبرگزاری آریا استانداری خراسان جنوبی و ؛ خراسان جنوبی دارای چهار بازارچه مرزی است و این استان در شهرستان‌های سربیشه، نهبندان، درمیان و زیرکوه به طول 331 کیلومتر با کشور افغانستان مرز مشترک دارد.
فعال‌ترین مرز استان در سال‌های اخیر مرز ماهیرود شهرستان سربیشه بوده که سومین معبر رسمی ایران با افغانستان در کنار مرز دوغارون خراسان رضوی و مرز میلک سیستان و بلوچستان است.
بنابر آمار رسمی 85 درصد کالاهای صادراتی این استان به مقصد افغانستان است، همچنین 30 تا 35 درصد کل صادرات کشور از نظر ارزش و بیش از 50 درصد به لحاظ وزن از مرز خراسان جنوبی به افغانستان انجام می‌شود.
گذر رسمی ماهیرود در استان خراسان‌جنوبی، کوتاهترین و امن ترین مسیر به استان فراه افغانستان است و از این حیث مسئولان و تجار افغانی نگاه ویژه‌ای به این گذر رسمی برای افزایش مبادلات تجاری و اقتصادی خود با استان و کشور دارند.
سالهاست از طرف مسئولان و تجار افغانستان بحث اصلاح و آسفالت محور ماهیرود- فراه مطرح می‌شود و در استان نیز برای اجرای این پروژه پیگیری‌هایی صورت گرفته است.
به عقیده کارشناسان اقتصادی تکمیل و بهره برداری از این پروژه حیاتی تسهیل تجارت و حمل‌ونقل و افزایش چشمگیر صادرات استان خراسان جنوبی و کشور را به دنبال خواهد داشت.
بیش از یک دهه قبل عملیات بهسازی و آسفالت جاده ماهیرود- فراه به طول 120 کیلومتر شروع شد اما در دولت‌های مختلف تلاش‌ها برای بهره‌برداری از این شاهراه مهم اقتصادی کشور به نتیجه‌ای نرسید تا اینکه دولت چهاردهم با نگاه ویژه و تخصیص اعتبار لازم به روند اجرایی آن سرعت بخشید و اکنون امیدها برای تکمیل آن تا پایان سال جاری زنده شده است.
مسیر ماهیرود-فراه، نه‌تنها یک راه زمینی ساده، بلکه پلی حیاتی برای اقتصاد مرز است؛ جاده‌ای که می‌تواند به گلوگاهی برای تجارت با افغانستان و کشورهای آسیای میانه تبدیل شود و جان دوباره به صادرات و اقتصاد منطقه ببخشد.
تجار و بازرگانان از وضعیت فعلی این مسیر ترانزیتی همواره گلایه‌مند بوده‌اند چرا که اکنون کالاهای تجاری صادره از مرز ماهیرود از مسیرهای خاکی ناهموار و بسیار نامناسب حمل می‌شود، بخصوص در فصل زمستان مشکلات عدیده‌ای برای فعالان اقتصادی دو طرف ایجاد می‌کند و باعث افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و درنهایت قیمت تمام‌شده کالاها در بازار مصرف‌شده که این مسئله رقابت‌پذیری آنها را دچار مشکل می‌کند.
حذف و فراموشی ردیف بودجه جاده ماهیرود - فراه
آنطور که نماینده اسبق مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی به یکی از روزنامه های محلی خراسان جنوبی گفته است: این پروژه حتی در مجلس هشتم ردیف بودجه گرفت و مقرر شد از محل کمک‌های ایران به افغانستان، جاده ماهیرود به فراه احداث شود و در همان زمان بحث احداث 60 کیلومتر از مجموع 120 کیلومتر جاده ماهیرود - فراه و ایجاد پایانه مرزی در ماهیرود را مطرح کردند که عملیات اجرایی کار آغاز و 60 کیلومتر از راه ماهیرود - فراه احداث و آسفالت شد اما 60 کیلومتر باقی ماند.
به گفته صابری پس از آن بحث 60 کیلومتر باقیمانده محور ماهیرود - فراه از ردیف بودجه حذف و به فراموشی سپرده شد.
اما سال 1395 معاون وقت وزیر راه و شهرسازی از امضای موافقت‌نامه ساخت جاده ماهیرود تا فراه افغانستان خبر داد و افزود : اعتبار اجرای این پروژه تامین شده است.
شهریور 1398 هم استاندار وقت خراسان جنوبی گفت: با اتمام جاده ماهیرود به فراه افغانستان این مسیر به یک قطعه ترانزیتی شرق کشور تبدیل می‌شود.
محمد صادق معتمدیان آن زمان در جمع مردم شهر درح سربیشه اظهار کرد: تلاش بسیار زیادی شده و دولت هم به دنبال کمک است تا در روزهای آتی قطعه 30 کیلومتری از جاده ماهیرود به فراه به مناقصه گذاشته شود.
وی افزود: امید است با اتمام این پروژه 400 کیلومتر جاده‌های ترانزیتی استان به آسیای میانه، شاهراه ارتباطی، افغانستان و 11 کشور آسیای میانه نزدیک‌تر شود.
همچنین اردیبهشت 1402 در دولت سیزدهم هم استاندار وقت خراسان جنوبی که دیداری با دیدار سفیر جمهوری اسلامی ایران در افغانستان و نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان داشته بود گفت: نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان برای تسهیل و تسریع در فرآیند احداث جاده مرزی ماهیرود - فراه قول مساعد داد.
آن زمان، جواد قناعت از 2 میلیون یورو اعتبار تزریق شده به این پروژه در سال 1401 خبر داد و افزود: سفیر و نماینده ویژه رئیس جمهور با افزایش اعتبار پروژه احداث محور ماهیرود - فراه، موافقت کرده و مقرر شد موضوع اختصاص منابع مالی ویژه به این پروژه را پیگیری کند.
تداوم پیگیری‌ها برای به ثمر رسیده وعده‌ها
با این وجود روند کند تخصیص اعتبارات این پروژه فرا مرزی را با مشکل مواجه کرد از همین رو دولت چهاردهم بر اساس اینکه راه ارتباطی ماهیرود سربیشه – فراه افغانستان به دلیل انتفاع همه استان‌ها و کشور افغانستان با احتساب اینکه یک پروژه ملی و فراملی است نگاه ویژه به آن داشته و از همین مسئولان استانی پیگیری‌هایی برای به ثمر رساندن وعده‌های چندین ساله انجام دادند.
اسفند سال گذشته استاندار خراسان جنوبی گفت: تامین اعتبار راه ارتباطی ماهیرود سربیشه - «فراه افغانستان» که سال‌ها معطل مانده، در اولویت پروژه‌های وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت.
به گفته‌ی سیدمحمدرضا هاشمی قرار گرفتن یک پروژه در برنامه‌های اولویت دار وزارتخانه، در روند تزریق اعتبارات، نقش بسزایی دارد، از همین رو امیدها به خصوص در بخش تجاری و بازرگانی زنده شد.
تا اینکه خرداد امسال در جریان سفر والی فراه به خراسان جنوبی موضوع تکمیل جاده ماهیرود به فراه روی میز مذاکرات 2 استان قرار گرفت و رئیس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری ولایت فراه افغانستان گفت: اکنون تکمیل جاده ماهیرود – فراه با جدیت ادامه دارد و در صورت بهره‌برداری از این جاده، شاهد پیشرفت‌های بسیاری در حوزه مبادلات تجاری بین 2 کشور خواهیم بود.
پیشرفت 90 درصدی پروژه ماهیرود - فراه
مدیر کل راه و شهرسازی خراسان جنوبی نیز ضمن تشریح آخرین وضعیت پروژه‌ها ماهیرود به فراه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: پروژه مرز ماهیرود به فراه افغانستان در واقع از سال 92 آغاز شده و پس از گذشت سال‌ها، اکنون بیش از 90 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
میر محمد مودی افزود طول این پروژه 120 کیلومتر بوده که 64 کیلومتر آن در سنوات گذشته تکمیل شده و امسال هم 56 کیلومتر در دست اجرا است که با شدت دنبال می‌شود.
وی با بیان اینکه از ابتدای امسال 25 کیلومتر این محور آسفالت شده ادامه داد: تیم‌های اجرایی مستقر در محل، با هدف تکمیل بخش عمده‌ای از پروژه در نیمه نخست سال، در حال فعالیت هستند و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال، تمام مسیر آسفالت و آماده بهره‌برداری شود.
مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی گفت: تامین منابع مالی این پروژه از اولویت‌های اصلی بوده و با پیگیری‌های نمایندگان مجلس، استاندار و همکاری‌های وزارت راه و شهرسازی و وزارت امور خارجه، اعتبارات مورد نیاز از محل مصوبات شورای امنیت ملی به این پروژه اختصاص یافته است.
وی یادآور شد:در هفته گذشته 1.5 میلیون یورو به عنوان اولین مرحله از اعتبارات تزریق شد و به زودی مابقی بودجه که 8.5 میلیون یورو برآورد شده، نیز تأمین خواهد شد.
مودی همچنین از تامین 2 میلیون یورو قیر مورد نیاز پروژه توسط وزارت راه خبر داد که نقش مهمی در تسریع عملیات آسفالت داشته است.
وی افزود: این جاده نه تنها به توسعه زیرساخت‌های منطقه کمک می‌کند بلکه به عنوان یک راهبرد مهم برای افزایش صادرات و ترانزیت کالا میان ایران و افغانستان محسوب می‌شود.
مدیر کل راه و شهرسازی خراسان جنوبی در پایان تاکید کرد: تلاش‌ها برای تسریع عملیات و بهره‌برداری کامل این محور در دستور کار قرار دارد و این پروژه نقش مهمی در توسعه اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای خواهد داشت.
ماهیرود شاهراه اقتصادی ایران به افغانستان
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان جنوبی هم معتقد است اگر نگاه راهبردی به این محور وجود داشته باشد، جاده ماهیرود می‌تواند به یکی از شاهراه‌های اقتصادی ایران به افغانستان تبدیل شود؛ مشروط بر آنکه توسعه آن از حالت شعار خارج شود و به عمل برسد.
رامین سنایی‌فر با اشاره به وضعیت فعلی این جاده گفت: اگرچه عملیات تکمیلی آن در جریان است، اما ظرفیت فعلی مسیر به هیچ‌وجه متناسب با نقش حیاتی‌اش در تجارت فرامرزی نیست لذا این محدودیت‌ها نه‌تنها سرعت مبادلات اقتصادی را کاهش داده، بلکه ریسک حمل‌ونقل را نیز برای فعالان اقتصادی افزایش داده است.
وی با تأکید بر اهمیت این مسیر در توسعه منطقه‌ای افزود: جاده ماهیرود - فراه می‌تواند شرق کشور را به بازارهای افغانستان، آسیای مرکزی و حتی فراتر از آن متصل کند لذا توسعه این جاده به‌طور مستقیم بر کاهش هزینه‌های لجستیکی، افزایش اشتغال در مناطق مرزی و تسهیل سرمایه‌گذاری تأثیرگذار است، همچنین این مسیر می‌تواند در راه‌اندازی فرآیند کولبری در مرز ماهیرود نقش مهمی ایفا کند.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان جنوبی کمبود منابع مالی، نبود هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی 2 کشور و اولویت ندادن به این محور در سطح ملی را از جمله عواملی برشمرد که تاکنون موجب کندی پیشرفت کار بوده است.
وی ادامه داد: نیازمند یک نگاه راهبردی و اقتصادی به این محور هستیم لذا باید توسعه آن را در چارچوب منافع ملی و منطقه‌ای ببینیم، نه صرفا به عنوان یک پروژه عمرانی، بر همین اساس در جلسات شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی به‌صورت مداوم موضوع جاده ماهیرود - فراه را پیگیری کرده‌ایم، همچنین تشکیل کمیته تخصصی با حضور نمایندگان دولت و بخش خصوصی در دستور کار قرار دارد تا روند پیشرفت پروژه با انسجام بیشتری دنبال شود.
سنایی‌فر، همکاری دولت و بخش خصوصی را کلید تسریع پروژه دانست و تأکید کرد: تشکیل کارگروه مشترک، ارائه مشوق‌های سرمایه‌گذاری و ایفای نقش تسهیل‌گر توسط دولت از جمله اقداماتی است که می‌تواند بخش خصوصی را برای ورود به این حوزه ترغیب کند.
در بُعد صادرات و واردات نیز، به گفته رئیس اتحادیه صادرکنندگان استان، توسعه این جاده می‌تواند زمان ترانزیت کالا به افغانستان را تا 50 درصد کاهش دهد زیرا این امر نه‌تنها سرعت توزیع کالاهای صادراتی مانند سیمان، محصولات کشاورزی، مصالح ساختمانی و فرآورده‌های نفتی را افزایش می‌دهد، بلکه واردات اقلام موردنیاز از افغانستان را نیز روان‌تر خواهد کرد.
سنایی‌فر از وجود برنامه‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی نیز خبر داد و گفت:در حال تدوین مدل‌های مشارکتی برای زیرساخت‌های مرزی هستیم بر همین اساس شرکت‌های بزرگ، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و حتی سرمایه‌گذاران افغان می‌توانند در این مسیر نقش‌آفرینی کنند؛ مشروط به اینکه فرآیندها شفاف باشد و دولت تضامین لازم را ارائه دهد.
وی در پایان با اشاره به چالش‌های امنیتی و بلایای طبیعی در این محور اظهار کرد: در گذشته حوادثی چون ناامنی در بخش‌هایی از مسیر فراه و وقوع سیلاب‌ها باعث افزایش هزینه‌ها، تأخیر و حتی توقف صادرات شده است لذا این عوامل اعتماد فعالان اقتصادی را خدشه‌دار می‌کند، بر همین اساس خواهان همکاری امنیتی منطقه‌ای و تقویت مدیریت بحران مشترک بین دو کشور هستیم.