خبرگزاری آریا - صنعت نفت، یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد ایران، نه‌تنها در تأمین انرژی و ایجاد درآمدهای ارزی نقش دارد، بلکه در سال‌های اخیر با اجرای پروژه‌های مسئولیت‌های اجتماعی توانسته بر جامعه و محیط پیرامون خود تأثیرات عمیقی بگذارد. این گزارش به بررسی نقش و اهمیت این پروژه‌ها در بهبود شرایط زندگی مردم محلی، ایجاد اعتماد و همبستگی بین صنعت و جامعه، ارتقای سطح بهداشتی، آموزشی و فرهنگی می‌پردازد.
یکی از اهداف اصلی پروژه‌های مسئولیت‌های اجتماعی صنعت نفت، بهبود زیرساخت‌های مناطق نفت‌خیز و ارتقای سطح زندگی مردم محلی است. این پروژه‌ها با ایجاد و بهبود جاده‌ها، تأمین آب و برق، ساخت مدارس و مراکز بهداشتی و درمانی، نقش بسزایی در بهبود کیفیت زندگی مردم دارند. ساخت مدارس در مناطق نفت‌خیز سبب شده دانش‌آموزان این مناطق به امکانات آموزشی بهتر دسترسی داشته باشند و فرصت‌های آموزشی مناسبی برایشان فراهم شود.
تورق تاریخ پرپیچ‌وخم سیاسی و اجتماعی صنعت نفت ایران، حکایت از آن دارد که این صنعت با خود هم آبادانی داشته و هم تغییر سبک زندگی و تنوع فرهنگی و اجتماعی در ایران را ایجاد کرده است. نفت در ایران و در زمان اکتشاف، ایجاد شهری مدرن را به دنبال داشت که به وسعت ذخایر نفت و گاز، عنوان نخستین‌های کشور را هم با خود یدک کشید. نخستین کارخانه گوگردسازی، نخستین کارخانه تولید برق ایران و خاورمیانه، نخستین تصفیه‌خانه آب کشور و بسیاری دیگر از نخستین‌ها که به مدد ذخایر نفت حاصل شد.
این همان چیزی است که امروز آن را مسئولیت اجتماعی می‌خوانیم؛ مسئولیتی که در بسیاری از دوره‌های کشور به فراموشی سپرده شد و حاصل طلای سیاه برای مردمان آن سرزمین، رنج و سختی بود. در سال‌های اخیر، اما مسئولیت اجتماعی از نو تعریف شد و فصل تازه‌ای تحت همین عنوان در مناطق نفت‌خیز کشور رقم خورد؛ موضوعی که با جدیت از سوی وزارت نفت به‌عنوان اولویت در دستور کار قرار گرفت و نتیجه آن، آب‌رسانی، جاده‌سازی، احداث مدارس و آموزشگاه‌ها و... در مناطق نفتی و گازی کشور شد.
صنعت نفت ایران در طی عمر بیش از یک‌صد و 15 ساله خود و از زمانی که نخستین بار طلای سیاه در مسجدسلیمان فواره زد، به تجربیات بسیاری در مناسبات صنعتی خود با محیط اجتماعی و طبیعی دست یافته است. اگرچه صنعت نفت در آغاز عمده توجه خود را به امور رفاهی و شغلی کارکنان و بهبود این امور معطوف می‌داشت و این امر به بُعد درون‌سازمانی مسئولیت اجتماعی شرکت مربوط می‌شد، اما با توسعه و تثبیت صنعت نفت در مناطق نفت‌خیز، توجه به شرایط شغلی و ابعاد زندگی کارکنان صنعت نفت همچنین شرایط زندگی جوامع محلی و بومی پیرامون و بالاخره موضوعات محیط زیستی به‌تدریج به شکل‌گیری ساختارهای خاصی منجر شد.
این وضعیت حاکی از وقوع یک روند در سیر توجه صنعت نفت به موضوعات اجتماعی و محیط‌زیستی است که از شکل درون‌شرکتی (توجه به کارکنان) آغاز شده و تا گستره بیرون از صنعت (توجه به محیط پیرامونی) ادامه یافته است.
صنعت نفت در سال‌های اخیر بار دیگر الفبای آبادانی را به مناطق نفت‌خیز کشور بازگرداند. اگر بسیاری از زیرساخت‌ها از بین رفت و نمی‌توان ردی از آبادانی در این مناطق سراغ گرفت، حالا اما روایت دیگری در این بخش‌ها حاکم است تا بارقه امید برای زندگی بهتر به مردمانی که زیرپایشان ثروت خدادادی نهفته است، عیان شود. گواه آن، آب‌رسانی به روستاهاست تا چشم مردمان این سرزمین از خشکی به آبی آب روشن شود، یا خداحافظی با کانکس‌هایی که جایگزین آن مدارسی تازه برای آموزش الفبای مدرسه شده یا مشعل‌های گازی که گرمی را به خانوارها ارزانی داشته است.
پیشگامی صنعت نفت در مسئولیت اجتماعی
پیشگامی صنعت نفت در توجه به مسئولیت اجتماعی در میان سازمان‌های هم‌تراز خود قابل‌توجه است، تا جایی که مسئولیت اجتماعی به بخش مهمی از ادبیات و فرهنگ مدیریت نفتی تبدیل و پاسخگویی به نیازهای اجتماعی مردم در زمینه بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و حفاظت از منافع ذی‌نفعان، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و تغییر نگرش‌های شخصی در این صنعت، به‌عنوان وظیفه شناخته شده است. امروزه صنعت نفت با تعهد اجتماعی و اخلاقی، شرایط زندگی مردم در مناطق نفتی و گازی را بهتر کرده و از انجام فعالیت‌هایی که باعث بدتر شدن وضعیت جامعه می‌شود، پرهیز می‌کند.
این آگاهی و تعهد به محیط پیرامونی، سبب شده نفت در این حوزه به برند پایداری، پاسخگویی و شفافیت تبدیل شود و حرفی برای گفتن و مدلی برای ارائه به دیگر سازمان‌ها داشته باشد.
در این زمینه الزام استفاده حداکثری تا سقف 4 درصد اعتبارات پروژه‌های توسعه‌ای صنعت نفت در طرح‌ها و برنامه‌های مسئولیت‌های اجتماعی در محیط پیرامونی صنعت نفت و گاز در جهان پررقابت امروز، نشان از این دارد که وزارت نفت برای ایفای نقش خود در بخش مسئولیت اجتماعی، به این باور رسیده است که مسئولیت‌پذیری اجتماعی یک تعهد در قبال حفظ محیط زیست، عدم تبعیض در امور استخدامی، توجه به تأمین نیازهای کارکنان، عدم ارائه محصولات زیان‌آور، اختصاص منابع مالی در مسیر تأمین رفاه عمومی مورد قبول اکثریت جامعه، نپرداختن به فعالیت‌های غیراخلاقی، اصول بنیادین انسانیت و پاسخگویی در قبال آنها و تعهد به بهبود شرایط جوامع پیرامونی مناطق نفت‌خیز و گازخیز است و با این باور به سازمانی خوشنام در عرصه مسئولیت اجتماعی تبدیل شده است.
تکمیل بیش از 438 پروژه مسئولیت اجتماعی در مناطق نفتی کشور در دولت چهاردهم
اگرچه رسالت انجام مسئولیت‌های اجتماعی در سال‌های اخیر در صنعت نفت به تکامل رسیده است، با روی کار آمدن دولت چهاردهم و در 7 ماهی که از استقرار این دولت می‌گذرد، شاهد تسریع در اجرای پروژه‌ها در قالب مسئولیت‌های اجتماعی نفت هستیم. در این زمینه، تکمیل بیش از 438 پروژه مسئولیت اجتماعی در مناطق نفتی کشور در دولت چهاردهم نشان‌دهنده تلاش مستمر این دولت در بهبود شرایط زندگی و رفاه عمومی مردم این مناطق است. مدیریت نظارت بر طرح‌های عمرانی مناطق نفت‌خیز تا پیش از سال 1400 بیش از 4 هزار و 560 پروژه در زمینه آموزشی، ورزشی، بهداشتی، راه و جاده، آب‌رسانی، برق‌رسانی، طرح هادی و... در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی با اعتبار بیش از 26 هزار میلیارد ریال اجرا کرده است.
این مدیریت از سال 1400 تا پیش از شروع به کار دولت چهاردهم نیز بیش از 4 هزار و 280 پروژه با اعتباری بالغ بر 82 هزار میلیارد ریال در حوزه پروژه‌های مسئولیت اجتماعی هزینه کرد. درمجموع از ابتدای تشکیل مدیریت نظارت بر طرح‌های عمرانی مناطق نفت‌خیز تا پیش از شروع به کار دولت چهاردهم، وزارت نفت بیش از 109 هزار میلیارد ریال اعتبار در حوزه مسئولیت اجتماعی هزینه کرده است. از مرداد امسال تاکنون نیز 438 پروژه با اعتباری بالغ بر 15.8 هزار میلیارد ریال پروژه مسئولیت اجتماعی در زمینه آموزشی، ورزشی، بهداشتی، راه و جاده، آب‌رسانی، برق‌رسانی، طرح هادی و... در دولت چهاردهم تکمیل شده است.
مسئولیت اجتماعی شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نفت از مؤلفه‌های توسعه پایدار در جوامع امروزی به‌شمار می‌آید که طی آن به مناسبات شرکت‌ها در قبال ذی‌نفعان و جوامع توجه دارد و همسو با بهینه‌سازی آن حرکت می‌کند. اهمیت اجرای مسئولیت‌های اجتماعی در صنعت نفت نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی کشور بیشتر است.
همچنین از آنجا که شرکت‌های نفتی به‌ویژه در ایران، نقشی کلیدی در رونق اقتصادی و حفظ جایگاه بین‌المللی دارند و پروژه‌های اجراشده در این صنعت نیز چند میلیارد دلاری هستند، مطابق قانون، بخشی از مبلغ سرمایه‌گذاری هر پروژه به طرح‌های توسعه‌ای عام‌المنفعه و برای کمک به توسعه عمران و آبادانی جوامع محلی به‌ویژه مناطق نفت‌خیز و گازخیز اختصاص می‌یابد؛ موضوعی که در وزارت نفت طی 46 سال اخیر بیش از همیشه مورد توجه قرار گرفته و در این زمینه اقدام‌های مختلفی انجام شده است.
جواد اصغری