خبرگزاری آریا - سومین «همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» به میزبانی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و با حضور رؤسای مراکز اسنادی و تاریخ‌پژوهی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار خانه ملت ، سومین «همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» امروز، (دوشنبه 29 بهمن‌ماه) به میزبانی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و با حضور رؤسای مراکز اسنادی و تاریخ‌پژوهی از جمله کتابخانه و مرکز اسناد مجلس، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، اداره‌کل پژوهش و اسناد نهاد ریاست جمهوری، دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، پژوهشکده مطالعات تاریخ معاصر، مرکز بررسی اسناد تاریخی، مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی و جمعی از پژوهشگران و تاریخ‌نگاران برگزار شد.
مسعود معینی‌پور، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در این همایش با اشاره به تنوع موضوع و نگاه سخنرانان این نشست، گفت: باید این تنوع و گفت‌وگو با رویکردهای مختلف دینی و ملی و نقد و بررسی روال‌های جاری سیاسی و بیان مسائل در رابطه با وقایع روزمره‌ای که در حال رخ دادن است را به فال نیک گرفت، زیرا زیرساخت‌های آینده تاریخی ما و لوازم شکل‌گیری فرایند تاریخی ما از این به بعد، متناسب با تجربه ای که در گذشته وجود دارد؛ است.
رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه این گفت‌وگوها خیلی کم انجام شده است، ادامه داد: چه‌بسا امروز جای کسانی که مقابل گفت‌وگوی ما هستند و درک تاریخی ما را دارند، اما در چارچوب کلان گفتمان انقلاب اسلامی قرار می‌گیرند و طبق نظر رهبر و انقلاب ممکن است ایده دیگری داشته باشند و در جامعه هم طرفدارانی دارند، هم در اینجا خالی باشد. کسانی که نخبگان این عرصه هستند باید این گفت‌وگوها را در مراکز اسنادی و متون تاریخی انجام دهند و امیدوارم این فضا شکل بگیرد.
معینی‌پور با بیان اینکه سعی ما در برگزاری نشست‌های دوره حاضر کتابخانه مجلس بر این بوده که از رویکردهای مختلف استفاده کنیم؛ اضافه کرد: این باعث پویایی و ایجاد جریان در گفت‌وگو می‌شود.
رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس در بخش دیگر صحبت‌های خود با اشاره به اینکه در جریان گفت‌وگو طبیعتاً نقاط تاریخی که در آن کامیابی‌های یک ملت باشد، خودبه‌خود برجسته خواهد شد؛ عنوان کرد: متاسفانه جریان تاریخ‌نگاری مدرن در ایران دچار یک انسداد در گفت‌وگو و رویکردهای مختلف شده است. گعده‌های خصوصی درونی بین متفکرین تاریخی ما -که به زعم بنده افراد متفکری هستند و روند جریان تاریخی را هم رعایت می‌کنند- وجود دارد. امیدوارم پس از این همایش این اتفاق به یک همایش کوتاه و رونمایی و تجلیل از اساتید تقلیل پیدا نکند، بلکه این گفت‌وگوها در فضاهای عمومی شکل بگیرد.
معینی‌پور با بیان اینکه بخشی از این انسداد به دلیل رویکردهای رسانه‌ای ما است، تصریح کرد: طبیعتاً اگر این انسداد رفع شود، میتوانیم گفت‌وگوها را در فضای رسانه شکل دهیم. اما نکته دوم، نبود یا کمرنگ شدن عقل ملی در تاریخ‌نگاری است که دکتر نجفی در این همایش به درستی و دقت آن را مطرح کردند. به اعتقاد بنده مهم‌ترین کاری که تاریخ‌نگاری می‌تواند انجام دهد، ایجاد انسجام اجتماعی و کنش جمعی است. یعنی اگر تاریخ‌نگاری کار خود را درست انجام دهد، یک روایت‌پردازی و قصه‌پردازی ایجاد می‌کند و منجر به یک کنش جمعی ایجاد خواهد شد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه جریان اصیل انقلاب اسلامی که یک جریان جاری و ساری، دچار سیلولیت و داری سبک زندگی و حکمرانی است ما با یک جریان ضد انقلاب مواجهیم، که سعی دارد عرفی شدن را بدل کند، گفت: طبیعتا در این جریان در حوزه‌های نهادی و ساختاری و تصمیم‌گیری‌های داخلی و خارجی، رویکرد ضد انقلابی به انقلابی غلبه پیدا می‌کند؛ اما باید توجه داشت در بحث مهم ایجاد کنش جمعی، در حوزه مقاومت، مذاکره، اتفاقات و رخدادهای اجتماعی، انتخاب‌های سیاسی و قبول رویکردهای مواجهه اقتصادی با تحریم، نوع انتخاب سبک زندگی و رویکردهای فرهنگی، اگر در روایتی که ما از خود داریم، غلبه رویکرد سلبی وجود داشته باشد، طبیعتا یک نوع کنش جمعی را بر‌می‌انگیزاند و اگر غلبه روایت ایجابی وجود داشته باشد و امر ملی و امر دینی در کنار هم بیاید و یک خاطر جمعی معتبر در جامعه ایجاد کند، کنش جمعی دیگری را بر می‌انگیزاند.
رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس ادامه داد: به اعتقاد بنده مهم‌ترین چیزی که در شرایط حاضر میتوانیم درباره آن فکر و سیاست‌گذاری کنیم تا به عنوان راهبرد و پیشنهاد درمورد آن تصمیم‌گیری شود، این است که به فکر یک تاریخ نگاری باشیم که کنش جمعی ایجاد کند. کما اینکه در ادوار تاریخی دیده‌ایم که هرگاه یک روایت معتبر با همه سازوکارهای روایی که می‌تواند کنش جمعی ایجاد کند، ایجاد شده است، کنش جمعی شکل گرفته است و جریان انقلاب اسلامی و حکومت خیلی راحت توانسته این فرآیند را پیش ببرد.
معینی‌پور با اشاره به تجربه شکل گیری انقلاب اسلامی و نهضت حضرت امام خمینی (ره) و همچنین شکل‌گیری کتاب کشف اسرار امام و آن فرآیند تربیتی که امام شکل می‌دهد، به عنوان نمونه‌هایی که توانسته کنش جمعی ایجاد کند، اضافه کرد: می‌بینیم که امام توانسته است یک خاطر جمعی با مجموعه ای از فلسفه تاریخ و انسان و جهان و وجود شکل دهد و طبیعتا این فرآیند و جریان تربیتی توانسته است یک کنش جمعی ایجاد کند.
وی با اشاره به جریان‌های متفاوتی که پیش از انقلاب در نفی رژیم پهلوی وجود داشته است، گفت: علاوه بر جریان انقلابی، جریان‌های دیگری بوده اند که آن‌ها نتوانسته‌اند کنش جمعی ایجاد کنن، اما ایده امام کنش جمعی ایجاد کرده است. اگر این بازخوانی ایجاد و مهندسی معکوس شود و امام را به عنوان یک انسان-رسانه و متفکر و راهبر نگاه کنیم که فلسفه و تاریخ، درک اجتماعی و تجمیع جریانات روایی را دارد و می‌تواند کنش جمعی ایجاد کند، طبیعتا جریان تاریخ نگاری انقلاب اسامی، جهت دیگری را ایجاد می‌کند.
رئیس کتابخانه مجلس گفت: متاسفانه در حال حاضر جریان تاریخ نگاری انقلاب اسلامی با وجود همه قوت‌های آن در حوزه مکتوب و پژوهشی، توان ایجاد یک کنش جمعی ندارد. باید به این ضعف فکر کنیم و ببینیم آیا ضعف رسانه ای داریم یا طراحی تاریخ نگاری و ضعف غلبه رویکرد سلبی بر رویکردهای ایجابی یا غلبه رویکرد شرق‌شناسانه داریم؟ این به نظرم نکته مهمی است که می‌توان به آن توجه کرد.
معینی‌پور با اشاره به تجربه چندین ساله خود در رسانه و بهطور خاص مدیریت شبکه چهارم سیما، گفت: طبق تجربه بنده، کمترین ارتباط بین متفکرین و پژوهشگران با رسانه و جریان رسانه‌ای وجود دارد؛ بنابراین فکر می‌کنم در کنار تغییر رویکرد برای ایجاد کنش جمعی، به تغییر رویکرد تولید روایت‌هایی برای مصرف رسانه‌ای نیز نیاز داریم. که این هم اینطور شکل نمی‌گیرد که متخصص رسانه را به پژوهشگاه بیاوریم، بلکه باید تغییر رویکرد استادی را در حوزه رسانه انجام دهیم. در این مسیر نیاز داریم که رویکردهای خود را در بیان تاریخ و حتی انتخاب مسئله‌هایمان عوض کنیم. باید کار جدی در این موضوع شکل بگیرد و بزرگان ما هم باید این کار را شروع کند. یعنی تغییر رویکردهایی که برای متفکرین حوزه تاریخ ما هست، باید شکل بگیرد.
وی در پایان ضمن تاکید بر لزوم ادامه جلسات اینچنینی در حوزه تاریخ نگاری انقلاب اسلامی، گفت: کتابخانه مجلس به عنوان یک نهاد که تقاطع تاریخی 120 سال اخیر ایران است، می‌تواند در خدمت بازسازی روایی تاریخ 120 سال ایران معاصر مکان‌ها و افتخارات دیگران باشد.
نتیجه بی‌توجهی به تاریخ، هم غافلگیری و هم انفعال است
موسی حقانی، رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر در سخنانی با اشاره و تکیه بر تأکیدات قرآن کریم بر اهمیت تاریخ و این کلام حضرت علی (ع) در خصوص تاریخ که «خدا رحمت کند کسی را که بداند از کجاست، در کجاست و به کجاست» گفت: هوش مصنوعی هم این موضوع را فهمیده است که به ما می‌گوید تاریخ، برای آینده هم هست و فقط برای گذشته نیست که ما مطالب آن را بخوانیم ولی هیچ توجهی به آن نکنیم.
رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر با اشاره به تعریف دیگری از تاریخ که آن را، علم آشنایی با ظرفیت‌ها می‌داند، عنوان کرد: به نظرم این موضوع بسیار مهم است و اساساً اگر توجه به تاریخ بدون توجه به اینکه اقدامات تاریخی چه تاثیری در شکل‌گیری امروز ما داشته است و چه کمکی می‌تواند کند که فردا گام‌های کم اشتباه‌تری برداریم؛ تنها نبش قبری برای ذکر اقدامات گذشته است.
حقانی با تأکید بر اینکه متاسفانه در کشور ما هم کم‌توجهی، هم بی‌توجهی و هم بی‌اعتنایی نسبت به تاریخ وجود دارد؛ تصریح کرد: بعضاً وقتی بحث تاریخ می‌شود، می‌شنویم که می‌گویند تاریخ است دیگر. یا برخی آقایان در بحث سیاست خارجی می‌گویند مناسبات و روابط خود با کشورهای دیگر را بر‌اساس تجربه‌های تاریخی بنا نمی‌کنیم. یعنی اگر بخواهیم گسترش روابط داشته باشیم، نباید اینکه با انگلستان چه رابطه‌ای داشته‌ایم! یا در 200 سال گذشته رابطه ما با اروپا و آمریکا چه بوده است را در نظر بگیریم. درصورتی که اتفاقاً اگر بخواهیم گسترش روابط هم داشته باشیم باید به این پیشینه تاریخی توجه داشته باشیم.
وی با اشاره به ارائه گزارش کار موسسات تاریخی در این همایش، گفت: باید به روح بلند حضرت امام(ره) درود بفرستیم که با تکیه بر تجربیات تاریخی متوجه بودند که اگر اقدام برای نوشتن تاریخ انقلاب نشود، دیگران می‌نویسند و مانند تاریخ مشروطه و دوران پهلوی همان چیزی می‌شود که امروز روی دست ما مانده است و مدام باید تلاش و بازنگری کنیم و اسناد را ببینیم و با تحریفاتی که شده، مقابله کنیم.
رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر با تأکید بر اینکه تیجه این بی‌توجهی به تاریخ، هم غافلگیری و هم انفعال است؛ اضافه کرد: غافلگیری به این معنی که با 200 سال تغییر و تحولاتی که در کشور خودت رخ داده، توجه نمی‌کنیم و در نتیجه وقتی امروز با مسئله‌ای مواجه می‌شویم، غافلگیر و منفعل می‌شویم؛لذا در برخی موارد در کشور آن موضع فعال را نداریم. علت هم این است که از تجربه تاریخی استفاده نمی‌کنیم یا افرادی را در مناصبی -چه در موضوع سیاست خارجی و چه مسائل داخلی- می‌گماریم که هیچ نسبت و آشنایی با آنجا ندارند. طبیعی است موضع چنین فردی وقتی با مسئله‌ای جدی مواجه شود، در خوش‌بینانه‌ترین حالت این است که منفعل شود.
حقانی با بیان اینکه همین سابقه تاریخی 2 قرن اخیر ما نشان می‌دهد که تاریخ برای امروز و فردای ما است؛ تصریح کرد: اگر مروری بر 200 سال رابطه ما با غرب و اروپا داشته باشیم، متوجه می‌شویم که از رفتار و کارهایشان جز بدعهدی و تحقیر و تلاش برای تضعیف و حتی نابودی ایران، ندیده‌ایم. اگر مروری بر اتفاقاتی که بعد از جنگ هرات در مذاکرات بین ما و اروپایی‌ها، یا بعد از جنگ‌های روسیه علیه ما رخ داد، داشته باشیم، می‌بینیم که طرف انگلیسی در جنگ هرات به طرف ایرانی می‌گوید با تو مذاکره نمی‌کنم، به تو دستور می‌دهم. وقتی هم به شما دستور می‌دهند که نمی‌توانید مذاکره کنید.
وی با اشاره به طرح مجدد مذاکره بین ایران و آمریکا، ادامه داد: الان هم این مردک متوهم سرخ‌موی قمارباز دارد به ما دستور می‌دهد. از این طرف شاهدیم که چه تلاشی می‌شود برای این که باید با طرف آمریکایی گفتگو کنیم، زیرا ترامپ به هیچ‌وجه حوصله ندارد و منتظر ما نمی‌شود؛ درصورتی که در اینجا خواسته طرف مقابل مطرح است که ما تسلیم شویم؛ چون او دستور می‌دهد و کسی که دستور می‌دهد و می‌گوید باید به آن تمکین کنید، تمامیت شما را از بین می‌برد. کاری که انگلیسی‌ها با ما در ماجرای هرات کرده و هرات و افغانستان را از ما جدا کردند. یعنی دستور دادند و متاسفانه ما مقاومت نکردیم؛ بنابراین روشن است که چقدر تاریخ می‌تواند به امروز ما کمک کند.
رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر در بخش دیگر صحبت‌های خود با اعلام اینکه تلاش‌هایی که تاکنون در بحث تاریخ‌نگاری انجام شده، بسیار موثر بوده است، اضافه کرد: تمام موسسات و مراکز تاریخ پژوهی و تاریخ نگاری زحمت کشیده و تولید محتوا صورت گرفته است؛ منتهی مشکل ما جهش و انقلابی در رسانه است که باید رخ دهد. دیگران با کمک همین رسانه از هیچ برای خودشان انبوهی از اطلاعات می‌سازند؛ درصورتی که ما اطلاعات فراوانی داریم که با کمک دوستان فعال در حوزه رسانه میتوانیم در اختیار عموم قرار دهیم.
حقانی با اشاره به اینکه باید توجه داشت که 50 میلیون نفر از جمعیت فعلی ایران، به لحاظ سنی، جمهوری اسلامی را درک نکرده‌اند و تاریخ هم نمی‌خوانند؛ تصریح کرد: بنابراین لازم است تلاش مضاعفی در این حوزه داشته باشیم. از این رو نباید محدود به این جلسات سالانه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی شویم. پیشنهاد می‌کنم فراتر از جلسات مراکز اسنادی که تقریبا هر ماه یا حداکثر 45 روز یک بار تشکیل می‌شود، در بهار 1404 یک جلسه یک روزه با حضور همه علاقمندانی که در حوزه تاریخ – چه در مراکز و چه به صورت خودجوش- کار می‌کنند و اصحاب رسانه، خبرنگاران حوزه تاریخ، مستندسازان و کارگردان‌ها و نویسندگان رمان داشته باشیم و مهم‌ترین چالش هایمان را بررسی کنیم.
وی با تأکید بر اهمیت و لزوم توجه به تاریخ محلی و منطقه‌ای، اضافه کرد: نباید محدود به تهران شویم. کارهای خوبی در زمینه تاریخ در کشور انجام می‌شود که حمایت می‌خواهد، لذا باید این کار را گسترده‌تر کنیم. همین طور تاریخ منطقه‌ای و روابط خارجی که امروز بسیار به کار کشور می‌آید را هم باید مورد توجه قرار دهیم.
رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر در بخش پایانی صحبت‌های خود با بیان اینکه اشاره بنده به مسائل روز سیاسی به این جهت است که دوباره از یک سوراخ گزیده نشویم و به این معنی نیست که درهای مذاکره بسته است؛ تصریح کرد: اما باید توجه داشت اینکه امروز رهبر معظم انقلاب با توجه به شرایط به این نتیجه رسیده‌اند که با این کشور که می‌خواهد دستور دهد، مذاکره نکنیم، یک پشتوانه تاریخی دارد.
حقانی با بیان اینکه متاسفانه بی‌توجهی به تاریخ را در سطح نخبگان جامعه هم بعضاً شاهد هستیم، اضافه کرد: برخی از به‌اصطلاح نخبگان، جمهوری اسلامی را متهم به یهودستیزی، اسرائیل‌ستیزی و امریکا‌ستیزی می‌کنند؛ انگار که ما با آن‌ها ستیز داریم؛ در حالی که ستیز از ناحیه آن‌ها است و ما در مقابل این ستیز برای دفاع از خود و حیثیت‌مان مقاومت می‌کنیم؛ اما همین نخبه‌ای که کتاب تاریخی هم می‌نویسد، مشکلات ما را به تسخیر لانه جاسوسی و آمریکا‌ستیزی و صهیونیست ستیزی گره می‌زند.
در پایان این نشست ضمن رونمایی دو اثر مکتوب جدید مرکز اسناد انقلاب اسلامی با عناوین «تبعیدی‌ها و تبعیدگاه‌های عصر پهلوی» و «فرهنگنامه شهدای مدافع حرم»، سه نفر از پیشکسوتان عرصه تاریخ‌نگاری معاصر؛ استاد «محمدقلی مجد»، «هدایت‌الله بهبودی» نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر و «موسی نجفی» رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و نویسنده و چژوهشگر تاریخ معاصر تجلیل و تقدیر شدند./
پایان پیام