خبرگزاری آریا - بررسی‌های مرکز پژوهش های اتاق ایران نشان می دهد طی دوره 1384 تا 1402 سهم بخش صنعت (ساخت) از اشتغال کشور از 19،96 درصد به 17،66 درصد از کل اشتغال کشور کاهش یافته است.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا) ، در گزارش مرکز پژوهش های اتاق ایران که با عنوان «بررسی تحولات عملکرد بخش صنعت، تحلیل روندها و شاخص های کلیدی» منتشر شده آمده است: سهم اشتغال صنعتی (بدون در نظر گرفتن اشتغال بخش ساختمان و تنها اشتغال ساخت) حکایت از کاهش سهمیه بخش صنعت در اشتغال کشور دارد.
طبق این گزارسش در سال‌های اخیر، بیشترین کاهش اشتغال صنعتی مربوط به سال 1387 با رشد منفی 8،1 درصدی و بیشترین رشد اشتغال صنعتی نیز با رشد 7،76 درصدی مربوط به سال 1392 بوده است. از منظر ایجاد اشتغال، اشتغال زایی بخش صنعت طی سال های مورد بررسی غالبا منفی بوده و در برخی از سال ها نه تنها شغلی ایجاد نشده بلکه خروج نیروی کار از صنعت نیز اتفاق افتاده است. در سال 1387 بیشترین خروج نیروی کار از بخش صنعت را شاهد بوده ایم؛ به طوری که حدود 340 هزار شغل در این سال در صنعت از دست رفت. همچنین در سال 1396 تعداد مشاغل از دست رفته در صنعت 310 هزار شغل بوده است. بنابراین همزمان با روند صنعت زدایی در بخش صنعت، اشتغال زدایی صنعتی نیز در این بخش رخ داده است.
دلیل ناتوانی بخش صنعت در اشتغال زایی
ناتوانی صنعت ایران در ایجاد اشتغال پایدار و گسترده دلایل متعددی دارد که بیشتر آن‌ها ریشه در ساختارهای مدیریتی، اقتصادی و زیر ساختی دارند. این موارد شامل وابستگی به نفت، ناکارآمدی مدیریتی، مشکلات ناشی از تحریم‌ها، نبود سرمایه‌گذاری در صنایع با ارزش افزوده بالا، نبود ارتباط مناسب بین آموزش و صنعت و بی ثباتی اقتصادی است. بخش عمده ای از شاغلان صنایع در ایران را کارگران ساده و ماهر تشکل می دهد و سهم تکنیسین‌ها و مهندسان از جمعیت شاغل در بخش صنعتی کوچک است. این به معنای آن است که درجه پیچیدگی و توسعه صنایع هنوز در مرحله ای است که نیاز به نیروی کار متخصص ضرورت نیافته و بنابراین تقاضا برای این گروه از افراد حاضر در مرحله ای است که نیاز به نیروی کار متخصص ضرورت نیافته و بنابراین تقاضا برای این گروه از افراد حاضر در نیروی کار پایین است.
علاوه بر این ترکیب اشتغال نیز به سمت بخش خدمات تغییر کرده است و سهم قابل توجهی از اشتغال بخش خدمات نیز به خدمات شبکه توزیع مرتبط است که نیازمند مشاغال با مهارت پایین بوده و تقاضای زیادی برای تحصیلات دانشگاهی ندارد. از طرفی اشتغال غیر رسمی سهم بالایی در بخش صنعت دارد که بهره وری پایین بخش صنعت در اقتصاد ایران را تشدید می کند. در سال 1400 سهم 33.9 درصد از شاغلان بخش صنعت را شاغلان غیررسمی تشکیل می دهند.
تغییرات قیمت در بخش صنعت و تحولات آن
بیشترین جهش‌های قیمتی در دهه 1390 اتفاق افتاده است. پس از هدفمند کردن یارانه ها در انتهای دهه 1380 یک جهش قیمتی اتفاق افتاده و پس از تخلیه آثار آن و برجام مجددا از سال 1396 رشد قیمت روندی به افزایش داشته است. در سال 1396 با کاهش نرخ سود بانکی در شهریور ماه و تحرک سپرده ها به سمت بازارهای موازی همچون طلا و ارز روند افزایشی در قیمت ها آغاز شد و این روند در اردیبهشت ماه 1397 با خروج آمریکا از برجام و شیب افزایشی نرخ ارز، نرخ تورم به بیشترین مقدار خود افزایش یافت. در این سال با توجه به افزایش نرخ ارز رشد شاخص بهای تولیدکننده بالاتر از تورم بوده است که این امر نشان دهنده فشارهای سمت عرضه و فشار هزینه ناشی از افزایش هزینه های تولید بوده است. همچنین تورم تولیدکننده در بخش ساخت تا سال 1389 کمتر از تورم کل تولیدکننده بوده است. پس از این سال به جز دوره 1390 تا 1396 تورم ساخت بیشتر از تورم تولیدکننده کل بوده است. بنابراین هزینه های تولید در بخش صنعت بیشتر از سایر بخش ها بوده است.
سهم بخش صنعت در رشد اقتصادی
رشد اقتصادی در دو دهه گذشته نوسانات زیادی داشته است. با این حال روند کلی آن طی دوره 1340 تا 1402 روند نزولی بوده و از حدود 10.3 درصد به 5.7 درصد در این دوره تنزل داشته است. رشد بخش صنعت (ساخت) نیز در همین مدت از حدود 12.2 درصد به 2.1 درصد در پایان این دوره کاهش داشته است. با توجه به کاهش رشد صنعتی و کاهش همزمان رشد اقتصادی،رشد صنعتی نتوانسته پیشران محرک رشد اقتصادی در این سال ها باشد و سهم پایینی در رشد اقتصادی کل داشته است. این وضعیت در دهه اخیر نامساعدتر بوده و رشد صنعتی ارقام منفی بزرگی را تجربه کرده است، به نحوی که در سال 1390 رشد صنعتی منفی 27 بوده است. بررسی ارزش افزوده صنعتی به قیمت ثابت نشان می دهد که از سال 1340 تا سال 1386 ارزش افزوده صنعت روندی افزایشی داشته و از سال 1386 افول بخش صنعت در اقتصاد کشور آغاز شده است. بیشترین سرعت رشد صنعت مربوط به دهه 1380 و در فاصله سال های 1380 و تا 1386 بوده (با میانگین حدود 11 درصد) و سقوط ارزش افزوده صنعتی در اواخر این دهه و اوایل دهه 1390 رخ داده ( با میانگین رشد منفی 3 درصد) است. صنعت از سال 1392 به دنبال بازیابی شرایط خود بوده اما با وجود تجربه رشد مثبت به خصوص بعد از سال 1389 همچنان نتوانسته خود را به سطح ارزش افزوده صنعتی سال 1386 برساند.